Nadzwyczajne podatki majątkowe: Na przykładzie podatku od wzbogacenia wojennego w Polsce z 13 kwietnia 1945 r.

Abstract

Cel pracy stanowiło sprawdzenie, czy podatki nadzwyczajne są sprawiedliwe i czy cechują się znaczną istotnością w budżetach państw je wprowadzających. Zastosowano metody studium przypadku, analizy danych i analizy tekstu (w tym prawnicze metody porównawcze oraz metody humanistycznej rekonstrukcji tekstu). Główny wniosek rozprawy stanowi konstatacja, że paradygmaty podstawowych teorii sprawiedliwości są po prostu zbyt różne, aby istniała możliwość wyciągnięcia jednoznacznych wniosków na ich podstawie. Filozoficzne teorie muszą zostać wypełnione treścią empiryczną i pozostać jedynie narzędziem pomocniczym w interpretacji wyników badań. W szczególności rzadko omawiany przypadek Turcji stanowi dowód na fakt wystąpienia w systemie podatkowym skrajnie nieuczciwej daniny, niezależnie od stosowanej teorii sprawiedliwości. Odnośnie do hipotezy dotyczącej (nie)wielkiego znaczenia majątkowych podatków nadzwyczajnych, przykłady z Europy Zachodniej są spójne z wcześniejszymi badaniami, z których wynikało, że podatki nadzwyczajne mają niewielkie lub żadne znaczenie fiskalne, jedynie krótkoterminowy efekt deflacyjny, symboliczny wpływ na redukcję długu publicznego oraz jedynie negatywne skutki behawioralne (zwiększone unikanie podatków, zachowania dyskryminujące ze względu na religię, narodowość i pochodzenie etniczne w przypadku Turcji). Z drugiej strony przypadki z Europy Środkowo-Wschodniej dają nadzieję, że podatki nadzwyczajne mogą zadziałać, jeśli obniżymy wobec nich oczekiwania społeczne i zrezygnujemy z ekstremalnie wysokich stawek krańcowych.

The aim of this work was to check whether extraordinary taxes are just and meaningful. Case study, data analysis and text analysis (legal comparative methods, humanistic text reconstructions methods) methods were applied. The conclusion from this research is that the paradigms of fundamental theories of justice are just way too different to allow us to draw clear conclusions, based on them alone. We need to provide rich empirical analysis and use theory as a supplementary resource. In particular, the rarely discussed Turkish case is a proof of the possibility of an occurrence of an extremely unfair levy in the tax system, regardless of the applied theory of justice. Concerning the „efficiency” hypotheses, Western European examples from the interwar period are consistent with previous studies, which concluded that extraordinary taxes have little to no fiscal significance, only a short-term deflationary effect, a symbolic impact on reducing public debt, and only negative behavioural effects (increased tax avoidance, discriminatory behaviours based on religion, nationality and ethnicity in Turkish case). CEE cases, on the other hand, give some hope that extraordinary one-off wealth taxes might work if we lower our expectations towards them, and their marginal rates.