Dżihadyzm w Tadżykistanie i Uzbekistanie w kontekście oddziaływania tzw. Państwa Islamskiego Prowincji Chorasan

Abstract

Central Asia, especially former Soviet republics, is one of the area of the activity of jihadi terrorism. In the future, it can be one of the more important factors of the destabilisation of the region. For more than two decades, this extremism has been creating serious threat for international security. It is exemplified by the Islamic State of Khorasan Province and by the act of violence that occurred in Moscow in March 2024. This article deals with the problem of violent radicalisation and radical islam in Tajikistan and Uzbekistan. It focuses on the conditions of these mechanisms in the region, referring to the convergence of subversive and terrorist movements. The paper also mentions some strategies introduced during recent years in response to the jihadi activity. The methodological analysis is based on the integration of historical and cause-and-effect method, and refers to the Marc Sageman’s theory of the jihadist network, which is more appropriate in the context understanding how they appear and operate.

Azja Środkowa, w tym także dawne republiki radzieckie, jest obszarem działalności nurtów dżihadystycznych, co wpływa destabilizująco na sytuację w regionie i potęguje zagrożenia ze strony ekstremizmu. Egzemplifikację tych mechanizmów stanowi widoczna w ostatnich latach aktywność tzw. Państwa Islamskiego Prowincji Chorasan, organizacji odpowiedzialnej za liczne przejawy działań terrorystycznych i werbunkowych. Przykładem tych zagrożeń był zamach przeprowadzony na obrzeżach Moskwy w marcu 2024 r. Artykuł ukazuje zarys rozwoju radykalnego islamu w regionie, co ilustrują kazusy Tadżykistanu i Uzbekistanu. W państwach tych od dawna uwidaczniają się ugrupowania integrystyczne, co związane jest ze wskazanymi w analizie uwarunkowaniami politycznymi i społecznymi. Artykuł przedstawia głównych protagonistów tego nurtu w kontekście oddziaływania tzw. Państwa Islamskiego Prowincji Chorasan. Wskazuje na mechanizmy rozwoju dżihadyzmu z perspektywy konwergencji ugrupowań wywrotowych i terrorystycznych, dysfunkcyjności państwa oraz katalizatorów procesu radykalizacji. Analiza opiera się na integracji analizy historycznej i metody przyczynowo-skutkowej oraz odwołuje się do teorii Marca Sagemana ujmującej dżihadyzm jako swoisty ruch społeczny bazujący na interakcyjnej sieci powiązań.