Cesarz Teodozjusz II – wzór chrześcijańskiego władcy w ujęciu historiografii kościelnej V wieku

Abstract

In their Ecclesiastical Histories, Socrates of Constantinople, Theodoret of Cyrus and Sozomen of Bethelia created a picture of emperor Theodosius II that differed in detail but overall was very positive. The first of them emphasised his meekness, the second one stressed his faith, and the third one focused on his piety. However, each of them had different expectations towards the ruler. They most likely hoped to gain – through their works – his support for themselves and the groups they supported within the Church. It seems to be no coincidence that all three of them focused on the first period of the reign of Theodosius II, as the last decade of his reign was frought with a series of misfortunes that befell the eastern part of the Roman Empire, the inclusion of which would contradict the thesis that the above-mentioned ruler was supported by God for his qualities, thanks to which God was supposed to grant him military victories over both internal and external enemies. However, all three wrote their works in the 440s, when the aforementioned calamities befell the empire. These facts were therefore widely known at that time. Most likely, the historians’ message was addressed to the emperor himself. All three wanted to show that, in their opinion, there had been an unfavorable change in his behavior, the consequence of which was God’s anger and the disasters that befell the state.

Sokrates z Konstantynopola, Teodoret z Cyru, Sozomen Bethlei wykreowali w swoich Historiach kościelnych różniący się w szczegółach, ale bardzo pozytywny obraz cesarza Teodozjusza II. Pierwszy z nich kładł nacisk na jego łagodność, drugi na jego wiarę, a trzeci na jego pobożność. Każdemu przyświecały jednak różne oczekiwania związane z władcą. Liczyli najprawdopodobniej na zdobycie za pomocą swych dzieł jego poparcia dla siebie samych i popieranych przez siebie ugrupowań w łonie Kościoła. Jak się wydaje, nieprzypadkowo wszyscy trzej skupili się na pierwszym okresie panowania Teodozjusza II, gdyż ostatnia dekada sprawowania przez niego władzy obfitowała w szereg nieszczęść, jakie spadły na wschodnią część cesarstwa rzymskiego, których uwzględnienie zaprzeczałoby tezie o wspieraniu wspomnianego władcy przez Boga za jego przymioty, dzięki którym Bóg miał zapewniać mu zwycięstwa militarne nad wrogami wewnętrznymi i zewnętrznymi. Wszyscy trzej pisali jednak swoje dzieła w latach czterdziestych V w., a więc wtedy, kiedy wspomniane nieszczęścia spadały na cesarstwo. Fakty te były więc wówczas powszechnie znane. Najprawdopodobniej zatem przekaz historyków skierowany był do samego cesarza. Wszyscy trzej chcieli pokazać, że w jego postępowaniu, w ich odczuciu, nastąpiła niekorzystna zmiana, której konsekwencją był gniew Boga i klęski, jakie spadły na państwo.