Od incydentów do pracy zdalnej. Przedpandemiczne doświadczenia pracujących z domu w czasie lockdownu

Abstract

W tekście podjęto próbę analizy jednego z aspektów zmiany społecznej jakim jest postępujący proces „uelastyczniania” pracy. Punktem wyjścia była teza zakładająca, że techniczne i organizacyjne komponenty pracy zdalnej oraz praktyki wykonywania części obowiązków zawodowych w sposób zdalny uległy popularyzacji na długo przed pandemią, choć nie wskazywały na to przedpandemiczne pomiary takich form zatrudnienia jak telepraca. Empiryczną podstawę tekstu stanowiło 49 częściowo-strukturyzowanych wywiadów jakościowych z osobami pracującymi zdalnie w początkach pandemii. Przedstawione analizy były inspirowane z jednej strony koncepcją (teleworkability), która umożliwia wyjście poza binarną opozycję stacjonarne-zdalne, z drugiej teorią granic (boundary theory), która wyczula na zmiany dokonujące się na styku sfery zawodowej i prywatnej. Efektem analiz jest ugruntowana w danych typologia przedpandemicznych doświadczeń pracy zdalnej. Jej interpretacje wskazują, że komponenty pracy zdalnej stopniowo przenikały do życia zatrudnionych, czego konsekwencją było uelastycznienie przestrzennych i temporalnych ram pracy, przy jednoczesnym naruszeniu granic pomiędzy pracą a życiem prywatnym. Procesy te stanowiły jednocześnie źródło cennych doświadczeń dla zatrudnionych, którzy w początkach pandemii zostali zmuszeni przez okoliczności do pracy zdalnej. Spektrum kontekstów zawodowych, w których przemiany te obserwowano, wskazuje na szersze, kulturowe tło zmian jakie mają miejsce w sferze pracy.

The paper attempts to analyze one of the aspects of social change, which is the progressive process of making work more flexible. The starting point was the thesis assuming that remote work's technical and organizational components and the practice of performing some professional duties remotely were popularized long before the pandemic. However, it was not indicated by the pre-pandemic measurements of forms of employment such as teleworking. The empirical basis of the text was 49 semi-structured qualitative interviews with people working remotely at the beginning of the pandemic. The presented analyzes were inspired, on the one hand, by the concept of teleworkability, which makes it possible to go beyond the binary stationary-remote opposition, and on the other, by the boundary theory, which sensitizes to changes taking place at the intersection of professional and private spheres. The analysis results are grounded in data typology of pre-pandemic experiences of remote work. Its interpretations indicate that remote work components gradually penetrated employees' lives, resulting in more flexible spatial and temporal frameworks while violating the boundaries between work and private life. These processes were also a source of valuable experience for employees forced to work remotely at the beginning of the pandemic. The spectrum of professional contexts in which these changes have been observed indicates a broader cultural background of transformations in the work sphere.