Naród a imperium w niemieckiej myśli politycznej

Abstract

Tak jak dla nacjonalizmu francuskiego najważniejszym punktem odniesienia jest idea państwa jako najwyższej politycznej formy organizacji narodu, tak esencją nowoczesnego niemieckiego nacjonalizmu, szczególnie od czasu zjednoczenia Niemiec w 1871 r., a później narodowego socjalizmu stała się apolityczna idea imperium. „Antypaństwowe” nastawienie większości niemieckich nacjonalistów, a potem narodowych socjalistów, do instytucji państwa narodowego wynikało z tego, że w toku rozwoju dziejowego Niemiec nie doszło tam nigdy do wykształcenia się instytucji monarchii narodowej, a potem państwa narodowego. Polityczną formą organizacji Niemców od czasów Ottonów, było cesarstwo czy też Rzesza. Punktem odniesienia dla Niemców była więc idea imperium posiadającego uniwersalną misję i jednoczącego politycznie różne ludy i narody. Stąd też wzięło się apolityczne rozumienie narodu w myśli niemieckiej: wszystkie narody europejskie miały zgodnie żyć z sobą w ramach jednego imperium, pielęgnując przy tym swoje odrębności etniczne czy kulturowe. Niemiecki nacjonalizm od samego początku uwikłany był więc w antypaństwową instytucję Rzeszy, co sprawiło, że różnił się właściwie od wszystkich tradycji nacjonalistycznych i wychodził poza kwestię organicznego rozumienia narodu, gdyż tak naprawdę był imperializmem, co w pracy zostało dokładnie pokazane. Taką też postać przyjął narodowy socjalizm, który był właśnie imperializmem, który zakładał plan przebudowy całej Europy. Niemiecki i francuski nacjonalizm różnią się więc swoim stosunkiem do instytucji państwa narodowego. Nacjonalizmy te nie mogą funkcjonować obok siebie, gdyż propagują zupełnie inne metody organizacji kontynentu europejskiego: raz jest to zdecentralizowany system suwerennych państw narodowych, a w drugim przypadku jest to model imperialny.