Wprowadzenie do analizy wariancji z czynnikami losowymi

Abstract

Książka ta jest poświęcona problemom analizy wariancji (ANOVA) z czynnikami losowymi. Choć nie jest to problematyka nowa, jako że od lat jest obecna w piśmiennictwie statystycznym, to jednak jest względnie słabo wyeksponowana, szczególnie w wymiarze praktycznym. Z kolei w refleksji metodologicznej prowadzonej w naukach społecznych nad badaniami eksperymentalnymi jest ona praktycznie nieobecna. Celem książki jest wypełnienie tej luki i dostarczenie niezbędnej wiedzy na temat planowania eksperymentów z czynnikami losowymi, a także analizowania otrzymanych danych. Pierwsza część książki poświęcona jest roli czynników losowych w planach eksperymentalnych. Autorka przywołuje wiele przykładów pytań problemowych pochodzących z nauk społecznych i uzasadnia, dlaczego rozwiązanie określonych problemów badawczych powinno nastąpić poprzez włączenie czynników losowych do planu eksperymentalnego. Omawia też niepoprawnie pod tym względem skonstruowane schematy badawcze, wskazując, że ich wady prowadzą do ustaleń o niskiej trafności, a nawet do ustaleń fałszywie pozytywnych. W drugiej części książki omawiane są procedury analityczne dla modeli ANOVA uwzględniających czynniki stałe i czynniki losowe jednocześnie. To właśnie te modele będą w wielu przypadkach poprawną alternatywą dla tak powszechnie wykorzystywanych modeli uwzględniających jedynie czynniki stałe. Prezentowana wiedza pozwoli też badaczom dowiedzieć się, jak uogólniać wnioski na kilka populacji jednocześnie – nie tylko na populację jednostek, osób, czy respondentów, ale także na inne zbiorowości, którymi równolegle mogą być populacja reklam, słów, ankieterów, itd. Podjęte w książce zagadnienie jest złożone, przede wszystkim od strony analitycznej. Zgodnie z tendencjami w literaturze światowej, autorka podejmuje szczególne starania, by przedstawiane treści wyłożyć w możliwie przystępny sposób.