Show simple item record

Mniejszość niemiecka w Polsce Środkowej. Geneza, rozmieszczenie i struktura [od końca XVIII w. do II wojny światowej]

dc.contributor.authorMarszał, Tadeusz
dc.date.accessioned2023-08-30T11:42:26Z
dc.date.available2023-08-30T11:42:26Z
dc.date.issued2020
dc.identifier.citationMarszał T., Mniejszość niemiecka w Polsce Środkowej. Geneza, rozmieszczenie i struktura [od końca XVIII w. do II wojny światowej], WUŁ, Łódź 2020, https://doi.org/10.18778/8142-751-7pl_PL
dc.identifier.isbn978-83-8142-751-7
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11089/47829
dc.description.abstractKsiążka jest poświęcona mniejszości niemieckiej w Polsce Środkowej. Mieści się w nurcie badawczym geografii historycznej. Autor podejmuje w niej analizę uwarunkowań osadnictwa niemieckiego i omawia pochodzenie terytorialne, rozkład przestrzenny, przemieszczenia oraz struktury demograficzno-społeczne ludności niemieckiej napływającej do regionu łódzkiego. Druga część publikacji dotyczy problematyki obecności mniejszości niemieckiej rozpatrywanej na płaszczyźnie społecznej i w strukturach Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. Autor przygląda się także usytuowaniu tej grupy etnicznej w społeczeństwie polskim w kontekście ewolucji poczucia narodowościowego kolejnych pokoleń osadników, ich stosunku do spraw i społeczności kraju osiedlenia oraz procesów integracji i asymilacji w warunkach zmieniającej się sytuacji społeczno-politycznej.pl_PL
dc.language.isoplpl_PL
dc.publisherWydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiegopl_PL
dc.rightsAttribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowe*
dc.rights.urihttp://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/*
dc.subjectmniejszość niemieckapl_PL
dc.subjectosadnictwo niemieckiepl_PL
dc.subjectpolityka migracyjnapl_PL
dc.subjectKościół Ewangelicko-Augsburski w Polscepl_PL
dc.subjectmigracja międzywojennapl_PL
dc.subjectmigracja popowstaniowapl_PL
dc.titleMniejszość niemiecka w Polsce Środkowej. Geneza, rozmieszczenie i struktura [od końca XVIII w. do II wojny światowej]pl_PL
dc.typeBookpl_PL
dc.page.number378pl_PL
dc.contributor.authorAffiliationUniwersytet Łódzki, Wydział Nauk Geograficznych, Instytut Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennejpl_PL
dc.identifier.eisbn978-83-8142-752-4
dc.referencesAlabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918–1939, Toruń 2009.pl_PL
dc.referencesAngerstein W.P., Andenken an die Jubelfeste in der St. Johannisgemeinde zu Łódź am 8. und 10. Oktober 1909, Łódź 1909.pl_PL
dc.referencesAskenazy S., Sto lat zarządu w Królestwie Polskiem 1800–1900, Lwów 1903.pl_PL
dc.referencesAtlas historyczny Polski, red. W. Czapliński, T. Ładogórski, wyd. 3, Wrocław 1973.pl_PL
dc.referencesBadziak K., Prywatne szkoły fabryczne w Łodzi w końcu XIX wieku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1, Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1975, z. 3, s. 128–133.pl_PL
dc.referencesBadziak K., Przemysł włókienniczy Królestwa Polskiego w latach 1900–1918, „Acta Universitatis Lodzensis. Folia Historica” 1979, z. 60, s. 1–152.pl_PL
dc.referencesBadziak K., Chylak K., Łapa M., Chrześcijańskie wspólnoty wyznaniowe (bez Kościoła rzymskokatolickiego) w Łodzi do wybuchu I wojny światowej, [w:] M. Kulesza, M. Łapa, J. Walicki (red.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź 2010, s. 11–66.pl_PL
dc.referencesBadziak K., Chylak K., Łapa M., Łódzkie chrześcijańskie wspólnoty wyznaniowe (bez Kościoła rzymskokatolickiego) w latach 1914–1939, [w:] M. Kulesza, M. Łapa, J. Walicki (red.), Rola wspólnot wyznaniowych w historii miasta Łodzi, Łódź 2010, s. 67–129.pl_PL
dc.referencesBadziak K., Chylak K., Łapa M., Łódź wielowyznaniowa. Dzieje wspólnot religijnych do 1914 roku, Łódź 2014.pl_PL
dc.referencesBadziak K., Woźniak K. (oprac.), Materiały do dziejów uprzemysłowienia Królestwa Polskiego. Raporty prezesów Komisji Województwa Kaliskiego z lat 1823–1832, Łódź 1998.pl_PL
dc.referencesBajer K., Przemysł włókienniczy na ziemiach polskich od początku XIX wieku do 1939 roku. Zarys historyczno-ekonomiczny, Łódź 1958.pl_PL
dc.referencesBandurka M., Zmiany administracyjne i terytorialne ziem województwa łódzkiego w XIX i XX wieku, Warszawa 1977.pl_PL
dc.referencesBandurka M., Kołodziejczak M., Trela J. (oprac.), Źródła do historii przemysłu włókienniczego okręgu łódzkiego w XIX w., Warszawa 1966.pl_PL
dc.referencesBaranowski I.T., Wsie holenderskie na ziemiach polskich, „Przegląd Historyczny” 1915, t. 19, nr 1, s. 64–82.pl_PL
dc.referencesBaranowski B., Fijałek J. (red.), Łódź. Dzieje miasta, Warszawa–Łódź 1980.pl_PL
dc.referencesBarszczewska A., Emigracja gospodarcza z okręgu łódzkiego w latach 1830–1840, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1, Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1960, z. 15, s. 165–188.pl_PL
dc.referencesBarszczewska A., Przemysł włókienniczy w Łodzi w latach stagnacji przemysłowej 1830–1834, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1, Nauki Humanistyczno- Społeczne” 1958, nr 8, s. 143–165.pl_PL
dc.referencesBarszczewska A., Województwo kaliskie i mazowieckie w powstaniu listopadowym (1830–1831), Łódź 1965.pl_PL
dc.referencesBarszczewska A., Z badań nad dziejami powstania listopadowego 1830–1831 na terenie Łodzi i okręgu łódzkiego, „Rocznik Łódzki” 1958, t. 1, s. 25–45.pl_PL
dc.referencesBartel O., Protestantyzm w Polsce, Warszawa 1963.pl_PL
dc.referencesBarwiński M., Spisy powszechne w Polsce w latach 1921–2011 – określenie czy kreowanie struktury narodowościowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio- Oeconimica” 2015, z. 21, s. 53–72.pl_PL
dc.referencesBierschenk T., Die deutsche Volksgruppe in Polen 1934–1939, Würzburg 1954.pl_PL
dc.referencesBohm F., Litzmannstadt. Geschichte und Entwicklung einer deutschen Industriestadt, 2 Aufl., Posen 1941.pl_PL
dc.referencesBoss E., Sprawa robotnicza w Królestwie Polskim w okresie paskiewiczowskim 1831–1855, Warszawa 1931, s. 130–134.pl_PL
dc.referencesBreyer A., 160 Jahre evang.-luth. Kirchspiel Iłow, „Volksfreund-Kalender für Stadt und Land” 1935, Jg. 9, s. 140–150.pl_PL
dc.referencesBreyer A., Das 100-jährige Bestehen der evang.-luth. Gemeinde Lowitsch, „Hausfreund. Evangelischer Volks-kallender für das Jahr” 1936, s. 60–69.pl_PL
dc.referencesBreyer A., Deutsche Gaue in Mittelpolen, Plauen 1935.pl_PL
dc.referencesBreyer A., Deutsche Tuchmachereinwanderung in den Ostmitteleuropäischen Raum von 1550 bis 1830, Leipzig 1941.pl_PL
dc.referencesBreyer A., Die deutschen höheren Schulen im ehemaligen Kongresspolen, „Deutsche Blätter in Polen” 1929, Jg. 6, H. 2, s. 121–132.pl_PL
dc.referencesBreyer A., Karte der deutschen Siedlungen in Mittelpolen, [in:] V. Kauder (hrsg.), Das Deutschtum in Polen, Bd. 4: Das Deutschtum in Mittelpolen, Leipzig 1938, s. 40–41.pl_PL
dc.referencesBreyer R., Das deutsche Reich und Polen 1932–1937. Aussenpolitik und Volksgruppenfragen, Würzburg 1955.pl_PL
dc.referencesBreyer R., Niemiecka ludność w Polsce w latach 1933–1939, [w:] A. Czubiński, Z. Kulak (red.), Stosunki polsko-niemieckie 1933–1945, Poznań 1988, s. 89–101.pl_PL
dc.referencesBrożek A., Niemcy na ziemiach polskich przed drugą wojną światową. Próba szacunku liczbowego, „Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Opolu. Ekonomia 1” 1965, s. 53–75.pl_PL
dc.referencesBrożek A., Niemcy zagraniczni w polityce kolonizacji pruskich prowincji wschodnich (1886–1918), Poznań 1989.pl_PL
dc.referencesBudziarek M., Katolicy niemieccy w Łodzi (wybrane zagadnienia), [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001, s. 41–76.pl_PL
dc.referencesBujak F., Historia osadnictwa ziem polskich w krótkim zarysie, Warszawa 1920.pl_PL
dc.referencesBursche E., Wstęp informacyjny o istniejących w Rzeczypospolitej Polskiej Kościołach Ewangelickich, „Rocznik Ewangelicki” 1925, s. 17–43.pl_PL
dc.referencesBursche J., Narodowość i religia, „Zwiastun Ewangeliczny” z 19.I.1898, nr 1, s. 5–6; z 3.II.1898, nr 2, s. 28–30; z 3.V.1898, nr 5, s. 105–107; z 3.VI.1898, nr 6, s. 129–134.pl_PL
dc.referencesBursche J., Tragedia kolonisty niemieckiego, „Ewangelik” 1919, nr 3, s. 73–77.pl_PL
dc.referencesBusch E.H., Beiträge zur Geschichte und Statistik des Kirchen- und Schulwesens der Evangelisch- Augsburgischen Gemeinden in Königsreich Polen, St. Petersburg–Leipzig 1867.pl_PL
dc.referencesByczkowski J., Mniejszości narodowe w Europie 1945–1974, Opole 1976.pl_PL
dc.referencesCaban W., Niemieccy koloniści wobec polskich walk narodowowyzwoleńczych w XIX wieku, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 195–207.pl_PL
dc.referencesChałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918–1995, Lublin 1998.pl_PL
dc.referencesChojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław–Warszawa 1979.pl_PL
dc.referencesCichocka-Petrażycka Z., Żywioł niemiecki na Wołyniu, Warszawa 1933.pl_PL
dc.referencesChałupczak H., Browarek T., Mniejszości narodowe w Polsce 1918–1995, Lublin 1998.pl_PL
dc.referencesChojnowski A., Koncepcje polityki narodowościowej rządów polskich w latach 1921–1939, Wrocław 1979.pl_PL
dc.referencesCygański M., Mniejszość niemiecka w Polsce centralnej w latach 1918–1939, Łódź 1962.pl_PL
dc.referencesCzech J., Bevölkerung Polens. Zahl und völkische Zusammensetzung, Breslau 1932.pl_PL
dc.referencesCzembor H., Ewangelicy-Polacy w Łodzi w okresie międzywojennym, „Rocznik Teologiczny” 1975, R. 17, z. 1, s. 69–85.pl_PL
dc.referencesCzembor H., Dzieje luteranizmu w Łodzi, „Rocznik Teologiczny” 1977, R. 19, z. 2, s. 29–66.pl_PL
dc.referencesCzembor H., Dzieje ewangelicyzmu w Łodzi (od początku do roku 1939), „Kalendarz Ewangelicki” 1978, R. 91, s. 217–225.pl_PL
dc.referencesCzembor H., Dzieje parafii luterańskich w Łodzi do 1939 roku, [w:] B. Milerski, K. Woźniak (red.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, s. 45–82.pl_PL
dc.referencesCzembor H., Ewangelicy-Polacy w Łodzi w okresie międzywojennym, [w:] B. Milerski, K. Woźniak (red.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, s. 133–150.pl_PL
dc.referencesCzem jesteśmy i czem być powinniśmy, „Zwiastun Ewangeliczny” z 3.II.1899, nr 2, s. 36–40.pl_PL
dc.referencesCziomer E., Mniejszość niemiecka w Polsce w przededniu II wojny światowej, [w:] M. Pułaski (red.), Polska, Niemcy Europa w 1939 roku, Kraków 1991, s. 61–79.pl_PL
dc.referencesDąbkowski P., Prawo prywatne polskie, t. 1, Lwów 1910.pl_PL
dc.referencesDąbrowski R., Mniejszość niemiecka w Polsce i jej działalność społeczno-kulturalna w latach 1918–1939, Szczecin 1982.pl_PL
dc.referencesDąbrowski R., Położenie ekonomiczne mniejszości niemieckiej w Polsce w okresie międzywojennego dwudziestolecia (1918–1939), Szczecin 1977.pl_PL
dc.referencesDeklaracja mniejszościowa z 5 listopada, „Sprawy Narodowościowe” 1937, R. 11, nr 4–5, s. 478–481.pl_PL
dc.referencesDietrich J. u.a., 75 Jahre Kirchen-Gesang-Verein zu ST. Trinitatis Lodz 1859–1934, Lodz 1934.pl_PL
dc.referencesDietrich J., 50 Jahre göttlicher Barmherzigkeit. Festschrift anlässlich des 50 jährigen Jubiläums der evang.-luth. St. Johannisgemeinde zu Lodz, Łódź 1934.pl_PL
dc.referencesDietrich J., Allein Gott in der Höh’ sei Ehr’ – Festschrift anläßlich der Einweihung der evang.-luth. St. Matthäikirche, Lodz 1928.pl_PL
dc.referencesDobrosielski M., Mniejszość niemiecka w Polsce, [w:] (b. red.), Mniejszość niemiecka w Polsce. Historia i teraźniejszość, Warszawa 1995, s. 41–93.pl_PL
dc.referencesDrugi powszechny spis ludności z dn. 9.XII.1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Miasto Łódź, Warszawa 1937.pl_PL
dc.referencesDrugi powszechny spis ludności z dn. 9.XII.1931 r. Mieszkania i gospodarstwa domowe. Ludność. Stosunki zawodowe. Województwo łódzkie bez miasta Łodzi, Warszawa 1938.pl_PL
dc.referencesDziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 6, nr 26, Warszawa 1820.pl_PL
dc.referencesDziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 12, nr 55, Warszawa 1832.pl_PL
dc.referencesDziennik Praw Królestwa Polskiego, t. 42, nr 129, Warszawa 1849.pl_PL
dc.referencesDziennik Urzędowy Województwa Kaliskiego 1820 roku, nr 28.pl_PL
dc.referencesDziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej 1921 nr 44; 1935 nr 30; 1936 nr 88.pl_PL
dc.references„Dziennik Zarządu m. Łodzi” 1922, R. 4, nr 32.pl_PL
dc.referencesEichler A., Das Deutschtum in Kongresspolen, Stuttgart 1921.pl_PL
dc.referencesEichler A., Deutschtum im Schatten des Ostens, Dresden 1942.pl_PL
dc.referencesFalęcki T., Niemieckie szkolnictwo mniejszościowe na Górnym Śląsku w latach 1922–1939, Katowice 1970.pl_PL
dc.referencesFalęcki T., Niemcy w Łodzi i Niemcy w województwie śląskim w okresie międzywojennym. Wzajemne powiązania oraz podobieństwa i różnice pod względem społeczno-ekonomicznym i świadomościowym, [w:] M. Wilk (red.), Niemcy w Łodzi do 1939 roku, Łódź 1996, s. 74–88.pl_PL
dc.referencesFalski M., Wyniki spisu dzieci z czerwca 1926 r., Warszawa 1928.pl_PL
dc.referencesFiglus T., Wsie olęderskie w Polsce Środkowej. Uwagi na temat zróżnicowania morfogenetycznego na tle rozwoju osadnictwa, „Rocznik Łódzki” 2014, t. 62, s. 143–160.pl_PL
dc.referencesFijałkowski P., Ewangelicy na południowo-zachodnim Mazowszu w XVIII i XIX wieku, „Przegląd Historyczny” 1991, t. 82, nr 1, s. 125–133.pl_PL
dc.referencesFijałkowski P., Historia parafii ewangelicko-augsburskiej w Iłowie w XVIII–XIX w., „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1994, t. 38, s. 111–120.pl_PL
dc.referencesFijałkowski P., Rozwój społeczności ewangelickiej i powstanie sieci parafialnej w środkowej Polsce w II połowie XVIII i początkach XIX w., [w:] B. Milerski, K. Woźniak (red.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, s. 25–44.pl_PL
dc.referencesFlatt J.B., Opis Xięstwa Warszawskiego z krotkim rysem dzieiów Polskich aż do naszych czasów, Poznań 1809.pl_PL
dc.referencesFlatt O., Opis miasta Łodzi pod względem historycznym, statystycznym i przemysłowym, Warszawa 1853.pl_PL
dc.referencesFriedman F., Początki przemysłu w Łodzi 1823–1830, „Rocznik Łódzki” 1933, t. 3, s. 97–186.pl_PL
dc.referencesFuchs T., Utracony świat i inni – Niemcy, Polacy i Żydzi w zwierciadle niemieckiej literatury historycznej o Łodzi. Rozważania na przykładzie prac Oskara Kossmanna i Otto Heikego, [w:] P. Samuś (red.), Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, s. 27–39.pl_PL
dc.referencesGastpary W., Historia protestantyzmu w Polsce. Od połowy XVIII wieku do I wojny światowej, Warszawa 1977.pl_PL
dc.referencesGastpary W., Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce podczas pierwszej wojny światowej, „Rocznik Teologiczny” 1959, R. 1, s. 19–38.pl_PL
dc.referencesGastpary W., Położenie prawne protestantyzmu polskiego. Zarys historyczny, cz. 1, „Rocznik Teologiczny” 1962, R. 4, s. 53–81.pl_PL
dc.referencesGastpary W., Protestantyzm w Polsce w dobie dwóch wojen światowych, cz. 1: 1914–1939, Warszawa 1978.pl_PL
dc.referencesGawlitta S., Migracja – Transfer – Stereotyp. Niemieccy osadnicy wiejscy na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Stan i perspektywy badań, „Almanach Historyczny” 2011, t. 13, s. 41–56.pl_PL
dc.referencesGawlitta S., Zwischen Einladung und Ausweisung. Deutsche bäuerliche Siedler im Königreich Polen 1815–1915, Marburg 2009.pl_PL
dc.referencesGąsiorowska N., Osadnictwo fabryczne, „Ekonomista” 1922, t. 22, z. 1–2, [w:] N. Gąsiorowska-Grabowska, Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s. 70–135.pl_PL
dc.referencesGąsiorowska N., Polska na przełomie życia gospodarczego 1764–1830, Warszawa 1947.pl_PL
dc.referencesGąsiorowska N., Sekcje fabryczne (1824–1835), „Ekonomista” 1916, t. 16, z. 1–2, [w:] N. Gąsiorowska-Grabowska, Z dziejów przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1965, s. 13–69.pl_PL
dc.referencesGinsbert A., Łódź – studium monograficzne, Łódź 1962.pl_PL
dc.referencesGloeh F., Wykaz parafii i proboszczów Konsystorza Ewangelicko-Augsburskiego Okręgu Warszawskiego, „Rocznik Ewangelicki” 1925, s. 108–169.pl_PL
dc.referencesGoldberg J., Osadnictwo olęderskie w dawnym województwie łęczyckim i sieradzkim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1, Nauki Humanistyczno-Społeczne” 1957, z. 5, s. 67–110.pl_PL
dc.referencesGoldberg J., Ośrodki przemysłowe we wschodniej Wielkopolsce w XVIII w., „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1968, t. 29, s. 55–85.pl_PL
dc.referencesGoldberg J., Polacy, Żydzi, Niemcy w Polsce w XVII–XVIII wieku, [w:] C. Kuklo (red.), Między polityką a kulturą, Warszawa 1999, s. 167–181.pl_PL
dc.referencesGoldberg J., Poles and Jews in the 17th and 18th Centuries. Rejection or Acceptance, „Jahrbücher für Geschichte Osteuropas” 1974, Jg. 22, Bd. 22, s. 248–282.pl_PL
dc.referencesGórecka D., Wiatr J., Asymilacja a dystans społeczny, [w:] H. Kubiak, A.K. Paluch (red.), Założenia teorii asymilacji, Wrocław 1980, s. 175–184.pl_PL
dc.referencesGórny P.A., Przemysł starszy od miasta, Ozorków 2014.pl_PL
dc.referencesGórski S., Łódź spółczesna: obrazki i szkice publicystyczne, Łódź 1904.pl_PL
dc.referencesGórski S., Niemcy w Królestwie Polskiem, Warszawa 1908.pl_PL
dc.referencesGrabieński W., Dzieje narodu polskiego, t. 2, Kraków 1898.pl_PL
dc.referencesGrabowski E. (red.), Statystyka m. Łodzi 1918–1920, Łódź 1922.pl_PL
dc.referencesGrabski W., Idea Polski, wyd. 2, Warszawa 1935.pl_PL
dc.referencesGrelewski S., Wyznania protestanckie i sekty religijne w Polsce współczesnej, Lublin–Sandomierz 1937.pl_PL
dc.referencesGrevenitz A., Der Bauer in Polen, Berlin 1818.pl_PL
dc.referencesGronczewska A., Ostatni tydzień pokoju, „Dziennik Łódzki” z 23.VIII.2019, s. 16.pl_PL
dc.referencesGrossman H., Struktura społeczna i gospodarcza Księstwa Warszawskiego na podstawie spisów ludności 1808–1810, „Kwartalnik Statystyczny” 1925, t. 2, z. 1, s. 1–108.pl_PL
dc.referencesGrünberg K., Niemcy i ich organizacje polityczne w Polsce międzywojennej, Warszawa 1970.pl_PL
dc.referencesGrzegorczyk A., Dzieje łódzkich parafii ewangelicko-augsburskich w XIX i na początku XX w., „Łódzkie Studia Teologiczne” 2016, t. 25, nr 4, s. 89–101.pl_PL
dc.referencesHauser P., Kolonista niemiecki na ziemiach polskich w okresie rozbiorów (Uwagi i refleksje na temat funkcjonowania mitu oraz rzeczywistości), [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 225–242.pl_PL
dc.referencesHauser P., Kolonista niemiecki w Polsce w XIX i XX wieku. Uwagi i refleksje na temat funkcjonowania mitu oraz rzeczywistości, [w:] W. Wrzesiński (red.), Polskie mity polityczne XIX i XX wieku, Wrocław 1994, s. 195–213.pl_PL
dc.referencesHauser P., Mniejszość niemiecka w Polsce w latach 1918–1933, [w:] A. Czubiński, Z. Kulak (red.), Stosunki polsko-niemieckie 1919–1932, Poznań 1990, s. 75–99.pl_PL
dc.referencesHauser P., Mniejszość niemiecka w Polsce w latach 1918–1939, [w:] W. Wrzesiński (red.), Polska – Polacy – mniejszości narodowe, Wrocław 1992, s. 31–52.pl_PL
dc.referencesHeidelck F., Die Stellung des Deutschtums in Polen, „Deutsche Blätter in Polen” 1929, Jg. 6, H. 2, s. 49–104.pl_PL
dc.referencesHeike O., 115 Jahre Kampf um die deutsche Schule in Litzmannstadt, „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift im Watherland” 1940, Jg. 1, H. 2, s. 1–95.pl_PL
dc.referencesHeike O., 150 Jahre Schwabensiedlungen in Polen, 1795–1945, Leverkusen 1979.pl_PL
dc.referencesHeike O., Aufbau und Entwicklung der Lodzer Textilindustrie. Eine Arbeit deutscher Einwanderer in Polen für Europa, Mönchengladbach 1971.pl_PL
dc.referencesHeike O., Das Deutschtum in Polen 1918–1939, Bonn 1955.pl_PL
dc.referencesHeike O., Die Provinz Südpreußen. Preußische Aufbau- und Verwaltungsarbeit im Wartheund Weichselgebiet 1793–1806, Marburg am Lahn 1955.pl_PL
dc.referencesHensel J., Ewakuacja kolonistów niemieckiego pochodzenia z Królestwa Polskiego w głąb Rosji w latach 1914–1915, [w:] W. Borodziej, P. Wieczorkiewicz (red.), Polska między Niemcami a Rosją, Warszawa 1997, s. 41–60.pl_PL
dc.referencesHertz M., Łódź w czasie Wielkiej Wojny, Łódź 1933.pl_PL
dc.referencesHertz M., Porównawcze zestawienie danych o ruchu ludności m. Łodzi w pierwszej połowie lat 1918–1919, „Informator m. Łodzi z Kalendarzem na 1920 rok” 1919, R. 2, s. 102–114.pl_PL
dc.referencesHolz E., Der Krieg und die Evangelisch-Lutherische Kirche in Polen. Erweiterter Konferenz-bericht verfasst auf Grund von amtlichen Material im Auftrage des Warschaür Evangelisch-Augsburgischen Konsistoriums, Lodz 1916.pl_PL
dc.referencesHołówko T., Kwestia narodowościowa w Polsce, Warszawa 1922.pl_PL
dc.references„Informator m. Łodzi z Kalendarzem na 1919 rok” 1918, R. 1.pl_PL
dc.referencesInglot S., Kolonizacja wewnętrzna a napływ Niemców do Polski od XVI–XVIII w., Kraków 1945.pl_PL
dc.referencesIwanicki M., Polityka oświatowa w szkolnictwie niemieckim w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 1978.pl_PL
dc.referencesJakubiak K., Problem mniejszości narodowych w piłsudczykowskim programie politycznym i doktrynie wychowania państwowego, [w:] A. Bilewicz, S. Walasek (red.), Rola mniejszości narodowych w kulturze i oświacie polskiej w latach 1700–1939, Wrocław 1998, s. 213–222.pl_PL
dc.referencesJanczak J., Ludność Łodzi przemysłowej 1820–1914, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1982, z. 11, s. 3–254.pl_PL
dc.referencesJanczak J., Struktura narodowościowa Łodzi w latach 1820–1939, [w:] W. Puś, S. Liszewski (red.), Dzieje Żydów w Łodzi w latach 1820–1944, Łódź 1991, s. 42–54.pl_PL
dc.referencesJanczak J., Struktura społeczna ludności Łodzi w latach 1820–1918, [w:] P. Samuś (red.), Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, s. 40–69.pl_PL
dc.referencesJanczak J.K., Statystyka ludności Królestwa Polskiego 1830–1844, „Przeszłość Demograficzna Polski” 1985, t. 16, s. 25–49.pl_PL
dc.referencesJankowski C., Sześćset lat stosunków polsko-pruskich, Wilno 1903.pl_PL
dc.referencesJanowicz L., Zarys rozwoju przemysłu w Królestwie Polskim, Warszawa 1907.pl_PL
dc.referencesJan Paweł II, Ecclesia in Europa. Adhortacja apostolska, Poznań 2003.pl_PL
dc.referencesJanusz G., Prawa mniejszości narodowych. Standardy europejskie, Warszawa 1995.pl_PL
dc.referencesJaworska J., Prasa, [w:] R. Rosin (red.), Łódź. Dzieje miasta., t. 1, Warszawa–Łódź 1988, s. 546–555.pl_PL
dc.referencesJ.St.F., Język w kościele, „Zwiastun Ewangeliczny” z 2.VI.1905, nr 6, s. 167–173.pl_PL
dc.referencesJurek K., Łódzki tajny skauting w latach 1910–1914, „Rocznik Łódzki” 1994, t. 41, s. 193–206.pl_PL
dc.referencesKacprzak P., Niemiecka mniejszość narodowa w Polsce w latach 1919–1939, „Studia Lubuskie” 2007, nr 3, s. 145–158.pl_PL
dc.referencesKaczmarczyk Z., Kolonizacja niemiecka i kolonizacja na prawie niemieckim w średniowiecznej Polsce, [w:] J. Krasucki, G. Labuda, A.W. Walczak (red.), Stosunki polsko-niemieckie w historiografii, cz. 1, Poznań 1974, s. 218–326.pl_PL
dc.referencesKaczmarczyk Z., Kolonizacja niemiecka na wschód od Odry, Poznań 1945.pl_PL
dc.referencesKaczyńska E., Tkacze w Zduńskiej Woli i Turku w końcu XIX w., [w:] W. Kula (red.), Społeczeństwo Królestwa Polskiego. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. 3, Warszawa 1968, s. 337–394.pl_PL
dc.referencesKage M., Die geschichtliche Bedeutung des deutschen Handwerks in Polen, „Deutsche Blätter in Polen” 1925, Jg. 2, H. 9, s. 488–496.pl_PL
dc.referencesKargel A, Das Lodzer deutsche Schulwesen im Zeitraffer, [in:] P. Nasarski (hrsg.), Das Lodzer Deutsche Gymnasium. Im Spannungsfeld zwischen Schicksal und Erbe, 1906–1981, Berlin–Bonn 1982, s. 11–18.pl_PL
dc.referencesKargel A., Der polnische Aufstand von 1830/31 und die Deutschen Mittelpolens, „Der Kulturwart” 1976, Jg. 24, Nr. 125, s. 27–35.pl_PL
dc.referencesKargel A., Kneifel E., Deutschtum im Aufbruch. Vom Volkstumskampf im östlichen Wartheland, Leipzig 1942.pl_PL
dc.referencesKauder V. (hrsg.), Das Deutschtum in Polen, Bd. 4: Das Deutschtum in Mittelpolen, Leipzig 1938.pl_PL
dc.referencesKarwacki W.L., Związki zawodowe i stowarzyszenia pracodawców w Łodzi (do 1914 roku), Łódź 1972.pl_PL
dc.referencesKessler W., Niemieccy koloniści w Królestwie Polskim 1815–1915. Przyczynek do badań i historiografii w Niemczech, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 13–27.pl_PL
dc.referencesKessler W., Rola Niemców w Łodzi, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001, s. 11–30.pl_PL
dc.referencesKieniewicz S., Przemiany społeczne i gospodarcze w Królestwie Polskim (1815–1830), Warszawa 1951.pl_PL
dc.referencesKierski K., Ochrona praw mniejszości w Polsce, Poznań 1933.pl_PL
dc.referencesKirszrot-Prawnicki J., Towarzystwo Kredytowe Ziemskie w Królestwie Polskiem i kredyt rolny, Warszawa 1887.pl_PL
dc.referencesKłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.pl_PL
dc.referencesKneifel E., Bischof Dr. Julius Bursche. Sein Leben und seine Tätigkeit. 1862–1942, Vierkirchen über München 1980.pl_PL
dc.referencesKneifel E., Das Werden und Wachsen der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen 1517–1939, Vierkirchen 1988.pl_PL
dc.referencesKneifel E., Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden in Polen 1555–1939. Eine Parochialgeschichte in Einzeldarstellungen, Vierkirchen über München 1973.pl_PL
dc.referencesKneifel E., Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, Eging 1967.pl_PL
dc.referencesKneifel E., Geschichte der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, Niedermarschacht 1962.pl_PL
dc.referencesKneifel E., Richter H., Die evangelisch-lutherische Gemeinde Brzeziny bei Lodz/Polen 1829–1945, Aufl. 2, Vierkirchen–Schwabach 1983 (pol. Ewangelicko-luterańska parafia Brzeziny koło Łodzi 1829–1945, tłum. M. Drabik, Łódź 2010).pl_PL
dc.referencesKoch E., 100 Jahre evang.-luth. Kirche Alexandrow bei Lodz, „Volksfreund-Kalender für Stadt und Land” 1931, Bd. 5, s. 134–140.pl_PL
dc.referencesKołłątaj H., Uwagi nad teraźnieyszem położeniem tey części ziemi polskiey, którą od pokoju tylżyckiego zaczęto zwać Xięstwem Warszawskim, Lipsk 1808.pl_PL
dc.referencesKonarski K., Stanisław Staszic w Łodzi w roku 1925, „Rocznik Łódzki” 1928, t. 1, s. 179–189.pl_PL
dc.referencesKopczyńska-Jaworska B., Woźniak K., Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 2002, t. 41, s. 1–245.pl_PL
dc.referencesKorcyusz M., Spółdzielczość niemiecka w Polsce, „Strażnica Zachodnia” 1928, nr 3, s. 453–463.pl_PL
dc.referencesKorzec P., Walki rewolucyjne w Łodzi i okręgu łódzkim w latach 1905–1907, Warszawa 1956.pl_PL
dc.referencesKossmann E.O., Das alte deutsche Lodz auf Grund der städtischen Seelenbücher, „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift für Polen” 1936, H. 30, s. 21–47.pl_PL
dc.referencesKossmann E.O., Rys geograficzny planu m. Łodzi, „Czasopismo Przyrodnicze Ilustrowane” 1930, R. 4, z. 7–8, s. 167–187.pl_PL
dc.referencesKossmann E.O., Stammesspiegel deutscher Dörfer in Mittelpolen, „Jomsburg” 1937, Nr. 3, s. 329–342.pl_PL
dc.referencesKossmann O., Deutsche mitten in Polen. Unsere Vorfahren am Webstuhl der Geschichte, Berlin–Bonn 1985.pl_PL
dc.referencesKossmann O., Die Anfänge des Deutschtums im Litzmannstädter Raum. Hauländer und Schwabensiedlung im östlichen Wartheland, Leipzig 1942.pl_PL
dc.referencesKossmann O., Die Deutschen in Polen seit der Reformation. Historisch-geographische Skizzen. Siedlung, Sozialstruktur, Wirtschaft, Marburg am Lahn 1978.pl_PL
dc.referencesKossmann O., Die deutschrechtliche Siedlung in Polen. Dargestellt am Lodzer Raum, Leipzig 1939.pl_PL
dc.referencesKossmann O., Lodz: eine historisch-geographische Analyse, Würzburg 1966.pl_PL
dc.referencesKoszutski S., Rozwój ekonomiczny Królestwa Polskiego w ostatnim trzydziestoleciu 1870–1900, Warszawa 1905.pl_PL
dc.referencesKoter M., Historyczne uwarunkowania powstania i rozwoju regionu łódzkiego, [w:] A. Dębska- Adamczyk (red.), Ziemia łódzka, Łódź 1999, s. 9–28.pl_PL
dc.referencesKoter M. i in., Wpływ wielonarodowego dziedzictwa kulturowego Łodzi na współczesne oblicze miasta, Łódź 2005.pl_PL
dc.referencesKotowski A., Polska polityka narodowościowa wobec mniejszości niemieckiej w latach 1919–1939, Toruń 2002.pl_PL
dc.referencesKotowski W., Lojalizm czy irredenta? Mniejszość niemiecka wobec państwa polskiego w latach 1919–1939, [w:] W. Wrzesiński (red.), Polska – Polacy – mniejszości narodowe, Wrocław 1992, s. 53–64.pl_PL
dc.referencesKowalska-Gikman S., Małżeństwa mieszane w Królestwie Polskim. Problemy asymilacji i integracji społecznej, „Kwartalnik Historyczny” 1977, R. 84, nr 2, s. 312–332.pl_PL
dc.referencesKowalski T., Mniejszości narodowe w Siłach Zbrojnych Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej (1918–1939), Toruń 1998.pl_PL
dc.referencesKozłowski A., Niemieckie szkolnictwo w Łodzi na przełomie XIX i XX wieku, [w:] M. Wilk (red.), Niemcy w Łodzi do 1939 roku, Łódź 1996, s. 21–27.pl_PL
dc.referencesKrajewska H., Szkoły i nauka religii – udział łódzkich protestantów w procesie kształcenia młodzieży 1820–1914, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2000, t. 40, s. 59–86.pl_PL
dc.referencesKrass-Schneider F., Bevölkerungsgruppen und Minoritäten. Handbuch der ethnischen, sprachlichen und religiösen, Bevölkerungsgruppen der Welt, Stuttgart 1989, za: Z. Kurcz, Mniejszość niemiecka w Polsce, Wrocław 1995.pl_PL
dc.referencesKrasuski J., Stosunki polsko-niemieckie 1919–1925, Poznań 1962.pl_PL
dc.referencesKrebs B., Państwo, naród, kościół. Biskup Juliusz Bursche a spory o protestantyzm w Polsce w latach 1917–1939, Bielsko-Biała 1998.pl_PL
dc.referencesKriegseisen W., Ewangelicy polscy i litewscy w dobie saskiej (1696–1763). Sytuacja prawna, organizacja i stosunki międzywyznaniowe, Warszawa 1996.pl_PL
dc.referencesKrysiński A., Ludność polska a mniejszości w Polsce w świetle spisów ludności w 1921 i 1931, Warszawa 1933.pl_PL
dc.referencesKrysiński A., Struktura narodowościowa miast polskich, Warszawa 1937.pl_PL
dc.referencesKrzywicki L., Rozbiór krytyczny wyników spisu. Tablice. Kartogramy, „Miesięcznik Statystyczny” 1922, t. 5, z. 5, z. 6, s. 1–164.pl_PL
dc.referencesKucha R., Oświata elementarna w Królestwie Polskim w latach 1864–1914, Lublin 1982.pl_PL
dc.referencesKuczyński K.A., Ratecka B. (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001.pl_PL
dc.referencesKucner M., Prasa niemiecka w Łodzi 1863–1939, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001, s. 209–234.pl_PL
dc.referencesKuhn W., Zahl und Bevölkerungsbewegung der Deutschen in Kongresspolens seit 1860, Posen 1935.pl_PL
dc.referencesKuhn W., Zahl und Siedlungsweise der Deutschen in Polen 1931, „Deutsche Monatshefte in Polen” 1937, Nr. 4, s. 34–37.pl_PL
dc.referencesKula W., Niemieccy koloniści przemysłowi wobec powstania listopadowego, „Przegląd Historyczny” 1957, t. 48, nr 4, s. 751–767.pl_PL
dc.referencesKulak Z., Memoriał Niemców łódzkich w sprawie aneksji ziem polskich do Rzeszy w okresie I wojny światowej, „Przegląd Zachodni” 1966, nr 6, s. 338–353.pl_PL
dc.referencesKulejewska-Topolska Z., Nowe lokacje miejskie w Wielkopolsce od XVI do końca XVIII wieku. Studium historyczno-prawne, Poznań 1964.pl_PL
dc.referencesKuligowska-Korzeniewska A., Łódź teatralna polska, niemiecka i żydowska. Współpraca i rywalizacja, [w:] P. Samuś (red.), Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, s. 240–259.pl_PL
dc.referencesKuligowska-Korzeniewska A., Scena obiecana. Teatr polski w Łodzi 1844–1918, Łódź 1995.pl_PL
dc.referencesKulski W., Potulicki M., Współczesna Europa polityczna. Zbiór umów międzynarodowych 1919–1939, Warszawa–Kraków 1939.pl_PL
dc.referencesKurcz Z., Mniejszość niemiecka w Polsce, Wrocław 1995.pl_PL
dc.references„Kurier Warszawski” 1.I.1901, R. 81, nr 1.pl_PL
dc.referencesKwaśniewski K., Mniejszości narodowe a świadomość narodowa, „Studia Socjologiczne” 1976, nr 2, s. 93–117.pl_PL
dc.referencesKwaśniewski K., Socjologia mniejszości a definicja mniejszości narodowej, „Sprawy Narodowościowe. Seria Nowa” 1992, t. 1, z. 1, s. 9–61.pl_PL
dc.referencesKwestia narodowościowa w programie drugiego powszechnego spisu ludności RP. Wywiad z generalnym komisarzem spisowym R. Buławskim, „Sprawy Narodowościowe” 1932, R. 7, nr 1, s. 1–2.pl_PL
dc.referencesLorentz Z. (oprac.), Trzy raporty Rajmunda Rembielińskiego prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego z objazdu obwodu łęczyckiego w roku 1820, „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego” 1928, t. 1, s. 43–70.pl_PL
dc.referencesLorentz Z. (oprac.), Raport prezesa Komisji Wojewódzkiej Mazowieckiej o stanie przemysłu włókienniczego w roku 1828, „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego” 1930, t. 2, s. 173–192.pl_PL
dc.referencesLück K., Deutsche Aufbaukräfte in der Entwicklung Polens, Plauen 1934.pl_PL
dc.referencesLück K., Die deutschen Siedlungen in Cholmer und Lubliner Lande, Leipzig 1933.pl_PL
dc.referencesMaas W., Mittelpolnische Hauländereien, „Deutsche Wissenschaftliche Zeitschrift für Polen” 1939, H. 36, s. 41–52.pl_PL
dc.referencesMadajczyk C., Dokumenty w sprawie polityki narodowościowej władz polskich po przewrocie majowym, „Dzieje Najnowsze” 1972, z. 3, s. 148–160.pl_PL
dc.referencesMakowski E., Mniejszość niemiecka w Polsce w polityce niemieckiej, [w:] A. Czubiński (red.), Rola mniejszości niemieckiej w rozwoju stosunków politycznych w Europie 1918–1945, Poznań 1984, s. 311–332.pl_PL
dc.referencesMały Rocznik Statystyczny 1938, Warszawa 1938.pl_PL
dc.referencesMały Rocznik Statystyczny 1939, Warszawa 1939.pl_PL
dc.referencesMarchlewski W., Przyczynek do dziejów osadnictwa olęderskiego w środkowym biegu Wisły w XIX–XX w. (do 1945 r.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej” 1988, t. 34, nr 3, s. 501–514.pl_PL
dc.referencesMasłowski J., Kolonizacja wiejska na prawie niemieckim w województwach sieradzkim, łęczyckim, na Kujawach i w ziemi dobrzyńskiej do roku 1370, „Roczniki Historyczne” 1937, R. 13, nr 2, s. 197–303.pl_PL
dc.referencesMatelski D., Mniejszość niemiecka w Wielkopolsce w latach 1919–1939, Poznań 1997.pl_PL
dc.referencesMatelski D., Niemcy w Polsce w XX wieku, Warszawa–Poznań 1999.pl_PL
dc.referencesMatelski D., Osadnictwo i wpływy niemieckie na ziemiach polskich od średniowiecza do końca XVIII wieku, „Prace Komisji Środkowoeuropejskiej” 2004, t. 12, s. 35–56.pl_PL
dc.referencesMatelski D., Osadnictwo niemieckie na ziemiach polskich pod zaborami (1815–1918), „Przegląd Humanistyczny” 2004, R. 48, nr 3, s. 53–76.pl_PL
dc.referencesMatelski D., Polityka narodowościowa II Rzeczypospolitej wobec mniejszości niemieckiej, „Przegląd Historyczny” 1999, t. 90, nr 2, s. 151–168.pl_PL
dc.referencesMatelski D., Rola ziemiaństwa niemieckiego w industrializacji ziem polskich w latach 1815–1945, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2010, t. 8, s. 57–76.pl_PL
dc.referencesMauersberg S., Szkolnictwo powszechne dla mniejszości narodowych w Polsce 1918–1939, Wrocław 1968.pl_PL
dc.referencesMeloch M., Sprawa włościańska w powstaniu listopadowym, Warszawa 1939.pl_PL
dc.referencesMencel T., Pod zaborem pruskim i w Księstwie Warszawskim (1793–1814), [w:] W. Rusiński (red.), Dzieje wsi wielkopolskiej, Poznań 1959, s. 115–140.pl_PL
dc.referencesMerczyng H., Ilu jest Polaków ewangelików w Królestwie, na Litwie i na Rusi, „Zwiastun Ewangeliczny” z 15.V.1906, nr 5, s. 145–153.pl_PL
dc.referencesMissalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego (1815–1870), t. 1: Przemysł, Łódź 1964.pl_PL
dc.referencesMissalowa G., Studia nad powstaniem łódzkiego okręgu przemysłowego (1815–1870), t. 2: Klasa robotnicza, Łódź 1967.pl_PL
dc.referencesMissalowa G. (oprac.), Materiały do historii miast, przemysłu i klasy robotniczej w okręgu łódzkim, t. 1: Źródła do historii klasy robotniczej okręgu łódzkiego, Warszawa 1957.pl_PL
dc.referencesMonitor Polski 1919, nr 54, Dz. Praw P. Pol. 1019.21.232, Warszawa 7.III.1919, http:// buwcd.buw.uw.edu.pl/e_zbiory/ckcp/monitor_pl/1919-03/numer054pl_PL
dc.referencesMroczka L., Dynamika rozwoju i struktura społeczno-zawodowa głównych grup etnicznych w Łodzi w latach 1918–1939, [w:] P. Samuś (red.), Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, s. 99–117.pl_PL
dc.referencesMroczka L., Fenomen robotniczy Drugiej Rzeczypospolitej. Studia z dziejów społecznych łódzkiej klasy robotniczej (1918–1939), Kraków 1987.pl_PL
dc.referencesMroczka L., Łódzka organizacja Polskiej Partii Socjalistycznej w latach 1918–1926, Łódź 1971.pl_PL
dc.referencesMücke S., Przyczynek do dziejów powstania i upadku Generalnego Konsystorza Ewangelickiego na całe Królestwo Polskie, „Zwiastun Ewangeliczny” z 15.IX.1906, nr 9, s. 274–277.pl_PL
dc.referencesMückler A., Das Deutschtum Kongresspolens, Leipzig 1927, za: W. Kessler, Niemieccy koloniści w Królestwie Polskim 1815–1915. Przyczynek do badań i historiografii w Niemczech, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999.pl_PL
dc.referencesMühle R., Emigracja z terenów regencji poczdamskiej do Królestwa Kongresowego w latach 1817–1819, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 55–73.pl_PL
dc.referencesMüller A., Die preussische Kolonisation in Nordpolen und Litauen (1795–1807), Berlin 1928.pl_PL
dc.referencesNietyksza M., Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865–1914, Warszawa 1986.pl_PL
dc.referencesNitschke B., Wysiedlenie czy wypędzenie. Ludność niemiecka w Polsce w latach 1945–1949, Toruń 2001.pl_PL
dc.referencesObszczij swod po impierii riezultatow razrabotki dannych pierwoj wsieobszczej pieriepisi nasielenija, proizwiediennoj 28 janwaria 1897 g., Sankt-Pietierburg 1905.pl_PL
dc.referencesOdezwa Rządu Narodowego do mieszkańców Polski niemieckiego pochodzenia z 26 marca 1863 roku, „Dziennik Poznański” z 22.IV.1863, R. 5, nr 91, s. 2.pl_PL
dc.referencesOgonowski J., Uprawnienia językowe mniejszości narodowych w Rzeczypospolitej Polskiej 1918–1939, Warszawa 2000.pl_PL
dc.referencesOlejnik L., Środowisko dziennikarskie w Łodzi (1918–1939). Problemy koegzystencji trzech grup narodowościowych, [w:] P. Samuś (red.), Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, s. 386–401.pl_PL
dc.referencesO prawdę, „Dziennik Łódzki” 27.IX.1885, nr 214, s. 1.pl_PL
dc.referencesOstrowski A., Pamiętnik z czasów powstania listopadowego, Wrocław 1961.pl_PL
dc.referencesOstrowski A., Pomysły o potrzebie reformy towarzyskiej w ogólności, a mianowicie, co do Izraelitów w Polszcze przez założyciela miasta Tomaszowa Mazowieckiego, Paryż 1834.pl_PL
dc.referencesOstrowski W., Świetna karta z dziejów planowania w Polsce 1815–1830, Warszawa 1949.pl_PL
dc.referencesPawelec D., Pohl E., Wójcik M., Protestanci w Zduńskiej Woli i okolicy, Zduńska Wola 2007.pl_PL
dc.referencesPierwaja wsieobszczaja pieriepis’ nasielenija Rossijskoj impierii 1897 goda, t. 51–52, 54–60, Sankt-Pietierburg 1903–1904.pl_PL
dc.referencesPierwszy powszechny spis Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 września 1921 roku. Mieszkania. Ludność. Stosunki zawodowe. Województwo łódzkie, Warszawa 1928.pl_PL
dc.referencesPodgórska E., Szkolnictwo, [w:] R. Rosin (red.), Łódź. Dzieje miasta, t. 1, Warszawa–Łódź 1988, s. 508–526.pl_PL
dc.referencesPotocki S., Położenie mniejszości niemieckiej w Polsce 1918–1938, Gdańsk 1969.pl_PL
dc.referencesPrus B., Kroniki, t. 20, Warszawa 1970.pl_PL
dc.referencesPruss W., Społeczeństwo Królestwa Polskiego w XIX i początkach XX wieku, cz. 1: Narodowości, wyznania, sekty, organizacje kościelne, „Przegląd Historyczny” 1977, t. 68, nr 2, s. 259–288.pl_PL
dc.referencesPruss W., Społeczeństwo Królestwa Polskiego w XIX i początkach XX wieku, cz. 2: Narodowości, wyznania, ich rozmieszczenie, struktura demograficzna i zawodowo-społeczna, „Przegląd Historyczny” 1977, t. 68, nr 3, s. 487–512.pl_PL
dc.referencesPrzyborowski W., Historia dwóch lat 1861–1862, t. 3, Kraków 1896.pl_PL
dc.referencesPytlak A., Die deutschen Kolonisationsbestrebungen auf den Staatsdomänen im Königreiche Polen von 1793–1864, Borna–Leipzig 1917.pl_PL
dc.referencesPytlas S., Problemy asymilacji i polonizacji społeczności niemieckiej w Łodzi do 1914 r., [w:] M. Wilk (red.), Niemcy w Łodzi do 1939 roku, Łódź 1996, s. 13–20.pl_PL
dc.referencesPytlas S., Skład narodowościowy przemysłowców łódzkich do 1914 r., [w:] W. Puś, S. Liszewski (red.), Dzieje Żydów w Łodzi w latach 1820–1944. Wybrane problemy, Łódź 1991, s. 55–78.pl_PL
dc.referencesPytlas S., Sylwetki łódzkich przemysłowców niemieckich w XIX i na początku XX w., [w:] S. Pytlas, J. Kita (red.), Historia, społeczeństwo, gospodarka, Łódź 2006, s. 148–156.pl_PL
dc.referencesPytlas S., Wkład burżuazji niemieckiej w rozwój życia kulturalnego Łodzi czasu zaborów, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001, s. 31–40.pl_PL
dc.referencesRadziszewska K. (red.), Gdzie są Niemcy z tamtych lat? Wspomnienia łódzkich Niemców. Sag mir, wo die Deutschen sind? Erinnerungen der Lodze Deutschen, Łódź 1999.pl_PL
dc.referencesRadziszewska K., Woźniak K. (red.), Pod jednym dachem. Niemcy oraz ich polscy i żydowscy sąsiedzi w Łodzi w XIX i XX wieku, Łódź 2000.pl_PL
dc.referencesRembieliński R., Raporty prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego z lat 1823–1830 (b.m.r.w.).pl_PL
dc.referencesRocznik statystyczny Królestwa Polskiego. Rok 1913, Warszawa 1914.pl_PL
dc.referencesRocznik Statystyki Rzeczypospolitej Polskiej z lat 1920–1922, 1923, 1924, 1925–1926, 1927, 1928, 1929, 1930, Warszawa 1923–1931.pl_PL
dc.referencesRodecki F., Obraz jeograficzno-statystyczny Królestwa Polskiego, Warszawa 1830.pl_PL
dc.referencesRogall J., Die Deutschen in Posener Land und in Mittelpolen, München 1993.pl_PL
dc.referencesRogall J. (hrsg.), Land der grossen Ströme. Von Polen nach Litauen, Berlin 1996.pl_PL
dc.referencesRomanowska M., Zmiany w zaludnieniu Królestwa Polskiego w przeciągu stulecia, „Czasopismo Geograficzne” 1932, t. 10, s. 192–198.pl_PL
dc.referencesRosset E., Łódź w latach 1860–1870. Zarys historyczno-statystyczny, „Rocznik Łódzki” 1928, t. 1, s. 335–378.pl_PL
dc.referencesRosset E. (red.), Mały Rocznik Statystyczny Miasta Łodzi 1930–1934, Łódź 1935.pl_PL
dc.referencesRosset E. (red.), Mały Rocznik Statystyczny Miasta Łodzi 1935, Łódź 1937.pl_PL
dc.referencesRoszkowski W., Lista największych właścicieli ziemskich w Polsce w 1922 r., „Przegląd Historyczny” 1983, t. 74, nr 2, s. 281–299.pl_PL
dc.referencesRóżański A., Próba określenia liczby imigrantów niemieckich przybyłych na teren Królestwa, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych” 1948, t. 10, s. 185–201.pl_PL
dc.referencesRusiński W., Osadnictwo niemieckie na ziemiach polskich w XVI–XIX wieku. Mity i rzeczywistość (w związku z pracami W. Maasa i O. Kossmanna), „Przegląd Historyczny” 1979, t. 7, nr 4, s. 723–745.pl_PL
dc.referencesRusiński W., Osady tzw. olędrów w dawnym województwie poznańskim, Poznań 1939.pl_PL
dc.referencesRusiński W., Struktura osadnictwa i zaludnienie powiatu kaliskiego w 1789 r., „Rocznik Kaliski” 1970, t. 3, s. 53–116.pl_PL
dc.referencesRutkowski J., Historia gospodarcza Polski (do 1864), Warszawa 1953.pl_PL
dc.referencesRynkowska A., Działalność gospodarcza władz Królestwa Polskiego na terenie Łodzi przemysłowej w latach 1821–1831, Łódź 1951.pl_PL
dc.referencesRynkowska A., Przemysł lniany w Łodzi w dobie Królestwa Kongresowego (1824–32), „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego” 1939, t. 3, s. 67–107.pl_PL
dc.referencesRynkowska A. (oprac.), Początki rozwoju kapitalistycznego miasta Łodzi (1820–1864). Źródła, Warszawa 1960.pl_PL
dc.referencesRzepniewska D., Imigracja do Warszawy. Osiedleńcy spoza Królestwa Polskiego, [w:] W. Kula (red.), Społeczeństwo Królestwa Polskiego. Studia o uwarstwieniu i ruchliwości społecznej, t. 1, Warszawa 1965, s. 123–172.pl_PL
dc.referencesSadziński R., Osadnictwo niemieckie w regionie łódzkim w świetle faktów językowych, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001, s. 259–279.pl_PL
dc.referencesSalmonowicz S., O obrazie Niemca w Polsce czasów saskich. Z badań nad kształtowaniem się stereotypów, Warszawa 1993.pl_PL
dc.referencesSalmonowicz S., Obraz Niemiec i Niemców w Polsce w latach 1795–1815, [w:] Ł. Kądziela, W. Kriegseisen, Z. Zielińska (red.), Trudne stulecia. Studia z dziejów XVII i XVIII wieku, Warszawa 1994, s. 227–234.pl_PL
dc.referencesSamuś P., Łódź – mała ojczyzna Polaków, Niemców, Żydów, [w:] P. Samuś (red.), Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, s. 118–161.pl_PL
dc.referencesSawicki W., Kościoły i wspólnoty protestanckie na ziemiach polskich w okresie niewoli narodowej (1795–1918), [w:] B. Kumor, Z. Obertyński (red.), Historia Kościoła w Polsce, t. 2, cz. 1, Poznań–Warszawa 1979, s. 657–674.pl_PL
dc.referencesSchedler G., Eben-Ezer. Eine Jahrhundertgeschichte der evangel. St. Trinitatisgemeinde zu Lodz, Lodz 1929.pl_PL
dc.referencesSchmoller G., Die Entwicklung und die Krisis der deutschen Weberei im 19. Jahrhundert, Berlin 1873.pl_PL
dc.referencesSchmoller G., Zur Geschichte der deutschen Kleingewerbe im 19. Jahrhundert, Halle 1870.pl_PL
dc.referencesSchmit M., Mundart und Siedlungsgeschichte der schwäbisch-rheinfränkischen Dörfer bei Litzmannstadt, Marburg 1942.pl_PL
dc.referencesSimsch A., Die Wirtschaftspolitik des preussischen Staates in der Provinz Südpreussen 1793–1806/07, Berlin 1983.pl_PL
dc.referencesSkarbek F., Dzieje Polski, cz. 1: Dzieje Księstwa Warszawskiego, Poznań 1876.pl_PL
dc.referencesSkorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych, t. 2: Województwo łódzkie, Warszawa 1925.pl_PL
dc.referencesSkwarczyński A., Myśli o nowej Polsce, Warszawa 1931.pl_PL
dc.referencesSmoleński W., Pisma historyczne, t. 3, Kraków 1901.pl_PL
dc.referencesSmoleński W., Rządy pruskie na ziemiach polskich 1793–1807, Warszawa 1903.pl_PL
dc.referencesSobczyński M., Historia powołania i przemiany administracyjne województwa łódzkiego, [w:] M. Sobczyński, W. Michalski (red.), Województwo łódzkie na tle przemian administracyjnych Polski, Łódź 2000, s. 7–21.pl_PL
dc.referencesSobczyński M., Kulesza M., Miejsce i rola powiatu w tradycji podziału terytorialnego Polski, Łódź 2006.pl_PL
dc.referencesSobczyński M., Michalski W. (red.), Województwo łódzkie na tle przemian administracyjnych Polski, Łódź 2000.pl_PL
dc.referencesSprawozdanie stenograficzne z 11. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z 7.III.1919, ł. 471–472, http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/publication?id=7520&tab=3pl_PL
dc.referencesSprawozdanie stenograficzne z 47. posiedzenia Sejmu Ustawodawczego z 6.VI.1919, s. XLVII/59, http://dlibra.umcs.lublin.pl/dlibra/docmetadata?id=7511&from=publicationpl_PL
dc.referencesStaszewski J., Początki przemysłu lnianego w Łodzi, „Rocznik Łódzki” 1931, t. 2, s. 261–277.pl_PL
dc.referencesStaszic S., O statystyce Polski: krótki rzut wiadomości potrzebnych tym, którzy ten kray chcą oswobodzić, i tym, którzy w nim chcą rządzić, przez Autora Uwag nad temże Dziełem napisanych, Kraków 1809.pl_PL
dc.referencesStavenhagen R., The ethnic question: conflicts, development and human rights, Tokyo 1990, za: A. Kłoskowska, Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.pl_PL
dc.referencesStawecki P., Mniejszość niemiecka w Polsce w latach 1918–1936 w świetle ekspertyzy polskiej z 1936 r., „Przegląd Zachodni” 1968, nr 1, s. 46–61.pl_PL
dc.referencesStażewski M., Przymusowy wyjazd z Polski optantów niemieckich w 1925 roku, „Studia Historica Gedanensia” 2014, t. 5, s. 95–112.pl_PL
dc.referencesStefański K., Architektura sakralna Łodzi w okresie przemysłowego rozwoju miasta 1821–1914, Łódź 1995.pl_PL
dc.referencesStefański K., Ewangelicko-augsburskie budownictwo kościelne w okręgu łódzkim w pierwszej połowie XIX w., „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki. Teoria i Historia” 1992, t. 37, z. 3, s. 243–265.pl_PL
dc.referencesStegner T., Ewangelicy i katolicy na ziemiach polskich w XIX wieku. Spotkanie religii, narodów i kultur, [w:] T. Stegner (red.), Między Odrą a Dnieprem. Wyznania i narody, Gdańsk 1997, s. 23–37.pl_PL
dc.referencesStegner T., Pastorzy ewangeliccy w Królestwie Polskim w latach 1815–1914, [w:] R. Czepulis- Rastenis (red.), Inteligencja polska XIX i XX wieku. Studia, Warszawa 1991, s. 107–145.pl_PL
dc.referencesStegner T., Pastorzy i ich rola w społecznościach protestanckich w Królestwie Polskim w XIX w., [w:] M. Meducka, R. Renz (red.), Aktywność społeczno-kulturalna kościołów i grup wyznaniowych w Polsce XIX i XX wieku, Kielce 1995, s. 67–82.pl_PL
dc.referencesStegner T., Pastorzy Królestwa Polskiego na studiach teologicznych w Dorpacie w XIX wieku, Warszawa 1993.pl_PL
dc.referencesStegner T., Pastorzy w społecznościach wiejskich Królestwa Polskiego w XIX wieku, [w:] M. Piątkowska (red.), Dwór – wieś – plebania na ziemiach polskich w XIX i XX wieku, Kielce 2003, s. 181–187.pl_PL
dc.referencesStegner T., Polacy-ewangelicy w Królestwie Polskim 1815–1914: kształtowanie się środowisk, ich działalność społeczna i narodowa, Gdańsk 1992.pl_PL
dc.referencesStegner T., Polen und Deutsche in der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen (1918–1939), [in:] J.H.F. Bolt (hrsg.), III Deutsch-Polnisches Jahrbuch, Bremen– Bremenhaven 1985, s. 149–171.pl_PL
dc.referencesStegner T., Polonizacja Niemców-ewangelików w Królestwie Polskim 1815–1914, „Przegląd Historyczny” 1989, t. 80, nr 2, s. 301–315.pl_PL
dc.referencesStegner T., Rola Kościoła ewangelickiego w życiu kolonistów niemieckich w Królestwie Polskim, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 177–194.pl_PL
dc.referencesStegner T., Więź wyznaniowa a narodowa, [w:] T. Stegner (red.), Naród i religia, Gdańsk 1994, s. 6–16.pl_PL
dc.referencesStoliński Z., Die deutsche Minderheit in Polen, Warszawa 1928.pl_PL
dc.referencesStoliński Z., Les Allemands en Pologne, Varsovie 1927.pl_PL
dc.referencesStoliński Z., Liczba i rozmieszczenie Niemców w Polsce, „Sprawy Narodowościowe” 1927, R. 1, nr 4, s. 369–380.pl_PL
dc.referencesStoliński Z., Przedmiot badań problemu narodowościowego na Pomorzu, [w:] (b. red.), Problem narodowościowy na Pomorzu, Toruń 1931, s. 20–28.pl_PL
dc.referencesStoliński Z., Szkolnictwo niemieckie w Polsce, „Sprawy Narodowościowe” 1927, R. 1, nr 3, s. 236–259.pl_PL
dc.referencesStrzelecki W., Chałupnictwo tkackie w Królestwie Kongresowem w latach 1816–1850, [w:] T. Czajkowski, R. Smerczyński, W. Strzelecki, Drobny przemysł i chałupnictwo, t. 1, Warszawa 1931, s. 3–64.pl_PL
dc.referencesStrzeszewski C., Kryzys rolniczy na ziemiach Księstwa Warszawskiego i Królestwa Kongresowego 1807–1830, Lublin 1934.pl_PL
dc.referencesSułkowski Z., Mniejszości w świetle spisów statystycznych z przełomu XIX i XX w wieku, [w:] J. Skarbek (red. nauk.), Białoruś, Czechosłowacja, Litwa, Polska, Ukraina: mniejszości w świetle spisów statystycznych XIX–XX w., Lublin 1996.pl_PL
dc.referencesSzawajdler Z., Szkolnictwo niemieckie w Łodzi w latach 1918–1939, „Przegląd Zachodni” 1960, nr 4, s. 262–277.pl_PL
dc.referencesSzczepański B., Osadnictwo olęderskie w dobrach szlacheckich powiatu konińskiego w XVIII wieku, „Rocznik Wielkopolski Wschodniej” 1973, t. 1, s. 43–61.pl_PL
dc.referencesSzczepański J., Osady sukiennicze na zachodnim Mazowszu w dobie Królestwa Polskiego, „Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego” 1983, nr 4, s. 7–27.pl_PL
dc.referencesSzczepański M.S., Tożsamość pogranicza, „Śląsk. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny” 1998, nr 2, s. 17–19.pl_PL
dc.referencesSzlawski D., Organizacja i struktura szkolnictwa powszechnego w Łodzi w okresie międzywojennym, „Rocznik Łódzki” 2009, t. 56, s. 116–133.pl_PL
dc.referencesSztobryn D., Działalność kulturalno-oświatowa diaspory niemieckiej w Łodzi do 1939 roku, Łódź 1999.pl_PL
dc.referencesSztobryn D., Niemieckie organizacje społeczne i kulturalno-oświatowe, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001, s. 167–207.pl_PL
dc.referencesSztobryn D., Kozłowski A., Szkolnictwo niemieckie w Łodzi, [w:] K.A. Kuczyński, B. Ratecka (red.), Niemcy w dziejach Łodzi do 1945 roku, Łódź 2001, s. 77–115.pl_PL
dc.referencesSzturm de Sztrem E. (red.), Statystyka Spółdzielni Związkowych 1928–1933, Warszawa 1936.pl_PL
dc.referencesSzulc J., Luterańscy organizatorzy życia kościelnego wobec powstania 1863 r., „Kalendarz Ewangelicki” 1968, R. 82, s. 209–223.pl_PL
dc.referencesSzulc J., Oddźwięk powstania styczniowego wśród protestanckiej ludności łódzkiego okręgu przemysłowego, „Kalendarz Ewangelicki” 1969, R. 83, s. 198–207.pl_PL
dc.referencesSzymczak J., Chańko J., Dzieje polityczne i struktury terytorialno-administracyjne, [w:] S. Liszewski (red.), Zarys monografii województwa łódzkiego, Łódź 2001, s. 135–154.pl_PL
dc.referencesŚladkowski W., Koloniści niemieccy a środowisko. Wzajemne wpływy i oddziaływanie, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne” 1965, t. 20, s. 161–177.pl_PL
dc.referencesŚladkowski W., Kolonizacja niemiecka w południowo-wschodniej części Królestwa Polskiego w latach 1815–1915, Lublin 1969.pl_PL
dc.referencesŚmiałowski J., Cechy rozwoju Łodzi, [w:] W. Michowicz (red.), Wczoraj, dziś i jutro Łodzi, Łódź 1979, s. 49–77.pl_PL
dc.referencesŚmiałowski J., Niemców polskich dylematy wyborów, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 209–224.pl_PL
dc.referencesŚmiałowski J., Zduńska Wola. Monografia miasta do 1914 roku, Łódź 1974.pl_PL
dc.referencesTeja-Lodz, Die Zahl der deutschen Schulen Kongresspolens einst und jetzt (1866–1918–1925), „Deutsche Blätter in Polen” 1929, Jg. 6, H. 3, s. 113–121.pl_PL
dc.referencesTextor H., Besiedlung der Domänen im Königreich Polen 1816–1830, „Volksfreund-Kalender für Stadt und Land” 1938, Jg. 12, s. 98–106.pl_PL
dc.referencesThe German minority in Poland and the problem of transfer of population, London [1944].pl_PL
dc.referencesTomaszewski J., Ojczyzna nie tylko Polaków. Mniejszości narodowe w Polsce w latach 1918–1939, Warszawa 1985.pl_PL
dc.referencesTomaszewski J., Rzeczpospolita wielu narodów, Warszawa 1985.pl_PL
dc.referencesTrudy Warszawskogo Statisticzeskogo Komitieta, t. 1, wyp. 39, Warszawa 1907.pl_PL
dc.referencesTrzebiński W., Borkiewicz A. (oprac.), Podziały administracyjne Królestwa Polskiego w okresie 1815–1918 r. (zarys historyczny), Warszawa 1956.pl_PL
dc.referencesUrbański Z., Mniejszości narodowe w Polsce, Warszawa 1932.pl_PL
dc.referencesVoblyj K.G., Očerki po istorii pol’skoj fabričnoj promyšlennosti, t. 1: 1764–1830, Kiev 1909.pl_PL
dc.referencesVolumina legum, t. 3, Petersburg 1859.pl_PL
dc.referencesWakar W., Rozwój terytorialny narodowości polskiej, cz. 2: Statystyka narodowościowa Królestwa Polskiego, Warszawa 1917.pl_PL
dc.referencesWaniak B., Sytuacja prawna szkolnictwa niemieckiego w Polsce w latach 1918–1939, „Acta Universitatis Wratislaviensis. Prace Pedagogiczne” 1994, nr 103, s. 75–89.pl_PL
dc.referencesWarężak J., Raporty prezesa Komisji Województwa Mazowieckiego Rajmunda Rembielińskiego z lat 1823–1830, Warszawa 1939.pl_PL
dc.referencesWasiak K., Mniejszości narodowe i polityka państw, „Biuletyn Naukowy Zakładu Stosunków Międzynarodowych” 1973, nr 3, s. 55–84.pl_PL
dc.referencesWaszak S., Liczba Niemców w Polsce w latach 1931–1959, „Przegląd Zachodni” 1959, nr 6, s. 318–349.pl_PL
dc.referencesWąsicki J., Kolonizacja niemiecka w okresie Prus Południowych 1793–1806, „Przegląd Zachodni” 1953, nr 9–10, s. 137–179.pl_PL
dc.referencesWąsicki J., Opisy miast polskich z lat 1793–1794, Poznań 1962.pl_PL
dc.referencesWąsicki J., Rozdawnictwo dóbr ziemskich w Prusach Południowych w latach 1796–1797, „Przegląd Zachodni” 1955, nr 3–4, s. 793–703.pl_PL
dc.referencesWąsicki J., Ziemie polskie pod zaborem pruskim. Prusy Południowe 1793–1806, Wrocław 1957.pl_PL
dc.referencesWeinfeld I., Rocznik Polski 1922. Tablice statystyczne, wyd. 2, Warszawa–Lwów 1922.pl_PL
dc.referencesWereszycki H., Pod berłem Habsburgów, Kraków 1986.pl_PL
dc.referencesWiadomości z kościoła i ze świata, „Zwiastun Ewangeliczny” z 3.IV.1898, nr 4, s. 90–94.pl_PL
dc.referencesWiech S., Rzemieślnicy i przedsiębiorcy niemieckiego pochodzenia na prowincji Królestwa Polskiego 1815–1914, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 95–116.pl_PL
dc.referencesWiech S., Społeczeństwo Królestwa Polskiego w oczach carskiej policji politycznej (1866–1896), Kielce 2010.pl_PL
dc.referencesWiech S., Ustawa o „Urządzeniu rzemiosł, kunsztu i profesji” z 31 grudnia 1816 r. (próba oceny), „Kieleckie Studia Historyczne” 1994, t. 12, s. 29–41.pl_PL
dc.referencesWierciński H., Niemcy w Królestwie Polskiem, „Biblioteka Warszawska” 1908, t. 3, z. 2, s. 209–222.pl_PL
dc.referencesWierciński H., Protestanci i Niemcy w Królestwie Polskiem, „Ekonomista” 1908, t. 2, z. 3, s. 1–34.pl_PL
dc.referencesWiniarz A., Udział mniejszości niemieckiej w życiu kulturalno-oświatowym księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego (1807–1915), [w:] A. Bilewicz, S. Walasek (red.), Rola mniejszości narodowych w kulturze i oświacie polskiej w latach 1700–1939, Wrocław 1998, s. 123–138.pl_PL
dc.referencesWinkler W., Statistisches Handbuch für das gesamte Deutschtum, Berlin 1927.pl_PL
dc.referencesWłodarczyk Z., Powstanie parafii ewangelicko-augsburskiej w Wieluniu 1818–1824, „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2008, t. 9, s. 61–73.pl_PL
dc.referencesWłodarski P., Zagadnienia narodowościowe w Polsce Odrodzonej, Warszawa 1936.pl_PL
dc.referencesWolf C. (hrsg.), Das ehemalige Königreich Polen, nach den Grenzen von 1772. Mit Angabe der Theilungslinien von 1772, 1793 & 1795, Hamburg–Berlin 1872.pl_PL
dc.referencesWolski L., Materiały do statystyki Królestwa Polskiego na zasadzie akt urzędowych, Warszawa 1860.pl_PL
dc.referencesWołk-Żołnierski T., Łodzianie w legionach polskich podczas I wojny światowej, „Kronika Miasta Łodzi” 1998, nr 2, s. 191–202.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Grunt jako podstawa egzystencji kolonistów niemieckich w Królestwie Polskim w XIX wieku, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 77–94.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Imigranci z Hesji i Badenii między Łodzią a Szadkiem w pierwszej połowie XIX w., „Biuletyn Szadkowski” 2015, t. 15, s. 161–176.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Losy niemieckich osadników rolnych w Królestwie Polskim w latach I wojny światowej, [w:] S. Pytlas, J. Kita (red.), Historia, społeczeństwo, gospodarka, Łódź 2006, s. 184–192.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Miastotwórcza rola łódzkich ewangelików w latach 1820–1939, [w:] B. Milerski, K. Woźniak (red.), Przeszłość przyszłości. Z dziejów luteranizmu w Łodzi i regionie, Łódź 1998, s. 83–116.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Niemieckie osadnictwo rolne w Królestwie Polskim (1815–1818). Przyczynek do historii badań i historiografii w Polsce, [w:] W. Caban (red.), Niemieccy osadnicy w Królestwie Polskim 1815–1915, Kielce 1999, s. 29–53.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Niemiecko-polski dwugłos w sprawie kolonistów wiejskich w Królestwie Polskim, [w:] L. Meissner (red.), Polska Środkowa w niemieckich badaniach wschodnich. Historia i współczesność, Łódź 1999, s. 139–159.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Niemcy w Królestwie Polskim wobec odrodzenia państwa polskiego w 1918 r., „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2011, t. 9, s. 331–342.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Parafia ewangelicka w środowisku wielkomiejskim, [w:] B. Kopczyńska-Jaworska, K. Woźniak, Łódzcy luteranie. Społeczność i jej organizacja, „Łódzkie Studia Etnograficzne” 2002, t. 41, s. 11–40.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Spory o genezę Łodzi przemysłowej w pracach historycznych autorów, polskich, niemieckich i żydowskich, [w:] P. Samuś (red.), Polacy, Niemcy, Żydzi w Łodzi w XIX–XX w.: sąsiedzi dalecy i bliscy, Łódź 1997, s. 9–26.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Wokół sporów o znaczenie rolnego osadnictwa niemieckiego w łódzkim okręgu przemysłowym, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1995, z. 49, s. 113–130.pl_PL
dc.referencesWoźniak K., Z problemów niemieckiego osadnictwa rolnego w okolicach Łodzi w początkach XIX wieku. Obrót ziemią, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 1995, z. 52, s. 3–18.pl_PL
dc.referencesWoźniak K.P., Niemieckie osadnictwo wiejskie między Prosną a Pilicą i Wisłą od lat 70. XVIII wieku do 1866 roku. Proces i jego interpretacje, Łódź 2013.pl_PL
dc.referencesWoźniak K.P., O łódzkich protestantach w XIX w. – polemicznie, „Kwartalnik Historyczny” 2016, R. 123, nr 4, s. 797–816.pl_PL
dc.referencesWoźniak K.P., Pruskie wsie liniowe w okolicach Łodzi i ich mieszkańcy w początkach XIX wieku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica” 2015, z. 21, s. 101–117.pl_PL
dc.referencesWoźniak K.P., Świeckie i kościelne chóry niemieckie w Łodzi (do 1939 roku), „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku” 2014, t. 13, s. 127–141.pl_PL
dc.referencesWójcicki A., Dzieje robotników przemysłowych w Polsce, Warszawa 1929.pl_PL
dc.referencesWróbel E., Wróbel J., Aleksandrów Łódzki 1816–1831, „Mówią Wieki” 1988, nr 10, s. 15–19.pl_PL
dc.referencesWrzesiński W. (red.), Polska – Polacy – mniejszości narodowe, Wrocław 1992.pl_PL
dc.referencesZaleski W.J., Międzynarodowa ochrona mniejszości, Warszawa 1932.pl_PL
dc.referencesZałęski W., Statystyka porównawcza Królestwa Polskiego. Ludność i stosunki ekonomiczne, Warszawa 1876.pl_PL
dc.referencesZaremba P., Historia dwudziestolecia 1918–1939, Wrocław 1991.pl_PL
dc.referencesZbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego. Wydział spraw wewnętrznych i duchownych, cz. 2: Przemysł i zakłady przemysł posiłkujące, t. 1–2, Warszawa 1866.pl_PL
dc.referencesZdzitowiecki J., Xiążę-Minister Franciszek Xawery Drucki-Lubecki 1778–1846, Warszawa 1948.pl_PL
dc.referencesZimmermann K., Fryderyk Wielki i jego kolonizacja rolna na ziemiach polskich, t. 1, Poznań 1915.pl_PL
dc.referencesZnakomici przemysłowcy polscy zmarli w ostatnich czasach, „Kłosy” z 28.II.1885, nr 1028, s. 171–174.pl_PL
dc.referencesZybura M., Niemcy w Polsce, Wrocław 2001.pl_PL
dc.referencesŻarnowski J., Społeczeństwo Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939, Warszawa 1973.pl_PL
dc.referencesŻychowski M., Osadnictwo rolnicze kolonistów niemieckich w Królestwie Polskim w latach trzydziestych–sześćdziesiątych XIX w., „Kwartalnik Historyczny” 1957, R. 64, nr 3, s. 44–78.pl_PL
dc.identifier.doi10.18778/8142-751-7


Files in this item

Thumbnail
Name:
Marszal_Mniejszosc_niemiecka-.pdf
Size:
5.839Mb
Format:
PDF
View/Open
Thumbnail
Name:
Marszal-Mniejszosc niemiecka.jpg
Size:
163.4Kb
Format:
JPEG image
View/Open
Thumbnail
Name:
license_rdf
Size:
805bytes
Format:
application/rdf+xml
View/Open

This item appears in the following Collection(s)

Show simple item record

Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowe
Except where otherwise noted, this item's license is described as Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Międzynarodowe