Wiedza specjalistyczna i praktyka społeczna – przemiany i pułapki

Abstract

Punktem wyjścia są ustalenia Talcotta Parsonsa i Geralda Platta na temat uniwersyteckich ról społecznych (1973, The American University). Traktując tezy Parsonsa i Platta jako punkt odniesienia rozpatrzone zostaną kierunki współczesnych przemian w obszarze uniwersyteckich ról społecznych, zwłaszcza w odniesieniu do dziedziny popularyzacji wiedzy specjalistycznej. Drugie przybliżenie do problemu relacji między wiedzą specjalistyczną i praktyką społeczną oraz do kwestii przemian w tym obszarze jest możliwe przy przyjęciu optyki Foucaultowskiej, kierującej spojrzenie badacza w stronę odmian władzy-wiedzy oraz problematyki dyspozytywów władzy. Uniwersytety, szkolnictwo wyższe oraz edukacja w ogólności są, jak się zdaje, szczególnie znaczącym przejawem ogólniejszych tendencji w dziedzinie sposobów zarządzania społeczeństwem. Na tle kierunkowych perspektyw analitycznych, wytyczonych przez Parsonsa i Foucualta warto przejrzeć się najbardziej wyrazistym bolączkom życia naukowego: przerostom biurokratyzacji, polityzacji i medializacji, przy jednoczesnym obniżaniu standardów wiedzy naukowej. Okazuje się, że tego rodzaju widoczne zjawiska i ich spektakularne przejawy, skupiając na sobie uwagę, stanowią zasłonę, za którą mogą się kryć mniej widowiskowe, lecz głębiej osadzone i bardziej szkodliwe, podstawowe procesy. Prócz refleksji analitycznej, ukierunkowanej na procesy, które jednostki nie mają wpływu, warto postawić pytanie o etyczny profil pracy naukowej. Przed laty Julien Benda piętnował „zdradę klerków”. Dzisiaj można mówić o jej nowych odmianach, związanych z wyzwaniami stawianymi przez społeczne ramy współczesnego życia naukowego.