Zwischen Norm und Verwendung. Zum Kasusgebrauch im Deutschen und Polnischen

Abstract

In dem vorliegenden Beitrag wird der Versuch unternommen, Diskrepanzen zwischen der Norm und Verwendung der Kasuskategorie im Deutschen und Polnischen aufzuzeigen und analytisch zu beschreiben. Bezüglich des Deutschen werden Fälle der adverbalen und adpräpositionalen Kasusrektion anhand authentischer Belege untersucht. Aus der Analyse folgt, dass im Kasusgebrauch eine beachtliche Verunsicherung (z. B. Dativ statt Genitiv, Nominativ statt Akkusativ, Genitiv statt Dativ) zu verzeichnen ist, die künftig zu einem nachhaltigen Sprachwandel führen könnte. Im Polnischen dagegen wird eine allgemeine Tendenz zur Ersetzung des Genitivs durch den Akkusativ, v.a. bei der Satznegation, beobachtet.

The aim of this article is to analyze the use of the grammatical case category in German and Polish in a manner inconsistent with the binding norm. With regard to German, based on real-life examples, utterances have been examined in which the non-normative use of the verbal and prepositional case has been found. The analysis shows that there is a considerable uncertainty in the use of the case among the speakers of German (the dative instead of the genitive, the nominative instead of the accusative, the genitive instead of the dative), which in future may cause permanent changes in the language. In Polish, a clear tendency has been observed to replace the genitive with the accusative, especially after a sentential negation.  

Celem artykułu jest analiza wypadków niezgodnego z obowiązującą normą językową użycia kategorii przypadka gramatycznego w języku niemieckim i polskim. W odniesieniu do języka niemieckiego, na podstawie autentycznych przykładów, zbadano wypowiedzenia, w których realizowana jest nienormatywna rekcja czasownikowa i przyimkowa. Z analizy wynika, że u użytkowników niemczyzny panuje znaczna niepewność w użyciu przypadka (np. celownik zamiast dopełniacza, mianownik zamiast biernika, dopełniacz zamiast celownika), co w przyszłości może spowodować trwałe zmiany językowe. W języku polskim natomiast stwierdzono wyraźną tendencję do zastępowania dopełniacza, zwłaszcza po negacji zdaniowej, biernikiem.