Językowo-komunikacyjne cechy poleceń w wybranych materiałach dydaktycznych do nauki języka polskiego jako obcego

Abstract

The starting point for this article are postulates presented more than 20 years ago by Anna Burzyńska (1998) in a publication devoted to didactic instruction. The development of linguistics and changes in glottodidactics that have taken place since that time justify the resumption of such research. In the first part of the article, theoretical and descriptive, the genre of instruction is described from the point of view of pragmalinguistics (as a speech act) and its communicative features (in an official and didactic situation). The second part presents the results of the analysis of instructions found in selected textbooks and exercise books for learning Polish as a foreign language at the elementary and intermediate level. Both parts form the foundation for formulating the final conclusions. The main conclusion formulated in the article is that didactic instructions in textbooks and exercise books are potential speech acts, implemented each time in a particular didactic situation, and their schematism is not a disadvantage, but a desirable feature; this applies to the formal features of instructions and names of activities that help in teaching basic language skills, while the objects of these activities (texts, content of exercise and tasks, etc.) are (should be) novel.

Za punkt wyjścia przyjmuje się w artykule postulaty badawcze zaprezentowane ponad 20 lat temu przez Annę Burzyńską (1998) w publikacji poświęconej poleceniom dydaktycznym. Rozwój językoznawstwa oraz zmiany w glottodydaktyce, jakie dokonały się w tym czasie, są ważnymi przesłankami, które uzasadniają podjęcie tej tematyki na nowo. W części pierwszej niniejszego artykułu, teoretyczno-deskrypcyjnej, polecenie zostało poddane eksplikacji pragmatycznej (jako akt mowy) i charakterystyce komunikacyjnej (w sytuacji urzędowej i w sytuacji dydaktycznej). W części drugiej przedstawiono wyniki analizy wybranych podręczników i zeszytów ćwiczeń do nauki języka polskiego jako obcego na poziomie podstawowym i średnio zaawansowanym pod kątem zawartych w nich poleceń. Obie części służą jako podstawa do sformułowania wniosków końcowych. Zasadnicza konkluzja, jaką formułuje się w artykule, brzmi: tzw. polecenia dydaktyczne w podręcznikach i zeszytach ćwiczeń są aktami mowy potencjalnymi, aktualizowanymi każdorazowo w konkretnej sytuacji dydaktycznej, a szablonowość i schematyzm nie są ich wadami, lecz cechami pożądanymi; dotyczą bowiem strony formalnej poleceń oraz nazw powtarzalnych czynności, które pomagają kształcić podstawowe umiejętności, oryginalne natomiast są (powinny być) obiekty owych czynności (zawartość ćwiczeń i zadań, teksty itp.).