Pamięć łodzian o społeczności żydowskiej w kontekście metodologicznych aspektów badań pamięci zbiorowej

Abstract

Rozprawa doktorska stawia sobie za cel diagnozę dwóch ważnych kwestii. Z jednej strony jest to rozpoznanie, w obszarze pamięci zbiorowej mieszkańców Łodzi, ogólnoświatowych tendencji występujących w ramach kolektywnego pamiętania – renesansu pamięci, postępującej medializacji, instytucjonalizacji oraz powolnego wychodzenia ze znaczących sfer zbiorowej niepamięci.

Traktując pamięć zbiorową jako specyficzne zjawisko, które jest obserwowalne zarówno na poziomie jednostek, w ich wypowiedziach i działaniach dotyczących przeszłości, jak i w miejskim krajobrazie (nośnikach pamięci w postaci nazw ulic, pomników, zabytków i innych znaczących miejsc), a także w zbiorowych działaniach (praktykach upamiętniających, rocznicach, wspólnym dbaniu o dziedzictwo kulturowe) oraz, najczęściej być może refleksyjnie identyfikowanych jako przejawy kolektywnego pamiętania, obszarach dyskursu publicznego oraz polityki historycznej, badania zaplanowane zostały jako połączenie różnorodnych metod badawczych, dzięki którym w możliwie pełny, wielowątkowy i wieloaspektowy sposób zobrazowano przejawy pamięci łodzian o społeczności żydowskiej.

Przede wszystkim wykorzystano wywiady kwestionariuszowe z mieszkańcami Łodzi, które pozwoliły na uchwycenie dominujących tendencji w postawach współczesnych łodzian wobec wielokulturowej (i nie tylko) przeszłości. Badania te zostały poszerzone o analizę treści przekazów medialnych (prasy, radia i telewizji), w których poszukiwane były najpopularniejsze obrazy przeszłości dotyczące społeczności żydowskiej, sposoby i konteksty ich obecności, prowadzące do zidentyfikowania określonych ram interpretacyjnych. Ostatnią z metod było zastosowanie perspektywy socjologii pomnika, pozwalającej na symboliczną analizę topograficznych miejsc pamięci pojawiających się w przestrzeni miejskiej (a bazującej w dużej mierze na zastosowaniu klucza kategoryzacyjnego do opisu siatki łódzkich przestrzennych upamiętnień).