Religijność mieszkańców późnośredniowiecznego Szadku w świetle aktów ich ostatniej woli

Abstract

The municipal records in Szadek contain 42 testaments from the period 1446–1502, which is a considerable number compared with e.g. the neighbouring cities. There also is information about four bequests that do not have the character of testaments, but are in­dicative of the main traits of the citizens’ religiousness. The analysed material comprises dispositions given by 61 burghers (some of the legacies were done jointly by married co­uples). The parish church was the main beneficiary of the bequests for religious purposes (which were quite frequent). The form of the analysed testaments shows that they were made orally, while the written version was secondary, and was sometimes made after the donor’s death. The great variety of the bequests and the number of entries informing about them in city records cannot be regarded as typical of a small town. It is an interesting evidence of the high cultural level of Szadek – a town small but actively participating in modernization processes taking place in the 15th century in the Kingdom of Poland.

W szadkowskich zapiskach radzieckich i wójtowsko-ławniczych znaj­dują się 42 akty ostatniej woli (z lat 1446–1502), co jest znaczącą liczbą, m.in. w po­równaniu z sąsiednimi miastami. W artykule wykorzystane zostały również informacje o czterech pojedynczych legatach pobożnych, nie mających charakteru testamentów, ale pokazujących istotne rysy pobożności mieszczańskiej. W sumie analizowany materiał badawczy obejmuje dyspozycje wydane przez 61 mieszczan (część zapisów była sporzą­dzona wspólnie przez małżeństwa). Wyniki kwerendy przeprowadzonej w aktach miej­skich potwierdzają wcześniejsze ustalenia dotyczące relatywnie wysokiego poziomu kultury pisma mieszkańców późnośredniowiecznego Szadku, a także pozwalają lepiej poznać procedury spisywania testamentów i rolę władz miejskich jako organu nadzo­rującego tego rodzaju działania. Beneficjentem zapisów pobożnych dokonanych przez mieszczan z Szadku był przede wszystkim miejscowy kościół parafialny. Forma analizowanych testamentów wskazuje, że sporządzenie testamentu było dla mieszkańców miasta przede wszystkim wydarzeniem odbywającym się w sferze kultury żywego słowa. Sporządzenie zapisu było czynnością wtórną, czasami dokonywaną już po śmierci darczyńcy, przy czym skupiano się na istocie dyspozycji, którym był dosyć często zapis na cele religijne. Różnorodność legatów i liczba zapisów informujących o nich w aktach miejskich nie może być uznana za typową dla małego miasta. Stanowi to interesujące świadectwo poziomu kultury miejskiej Szadku, ośrodka małego, ale ak­tywnie uczestniczącego w procesach modernizacji zachodzących w piętnastowiecznym Królestwie Polskim.