Adam Ważyk, the New Sentence and the question of entropy

Abstract

In its first section, the article focuses on certain concepts belonging to Adam Ważyk’s theory of poetics. Specifically, I note the role of entropy in Ważyk’s thought on the form of the poem. Ważyk’s thinking of entropy served the poet to regulate his more general conception of the formal constitution of the poem. Although entropy seems to be an unavoidable process, the poet’s role and duty is to partly control it. For Ważyk, such partial containment of entropy is the condition of poetic communication.The second section of the article places the entropy-related tensions identified by Ważyk in the context of poetic debates of the 90’s between Fredric Jameson, a prominent Marxist critic, and the American poets identified as the LANGUAGE group.

Punktem wyjścia artykułu jest omówienie roli, jaką w metapoetyckim i historycznoliterackim projekcie Adama Ważyka – jednego z najważniejszych praktyków i teoretyków polskiej awangardy poetyckiej – pełniła kategoria entropii. Refleksja nad entropią, luźno podbudowana nawiązaniami do nauk ścisłych, służyła Ważykowi do wyartykułowania stosunku do problemów formalnej organizacji wiersza: chociaż entropia, rozumiana w przypadku literatury jako ubytek informacji – zatarcie znaczenia – jest nieubłagana (i naiwnością byłoby próbować powstrzymać ją zupełnie), jej częściowe powściąganie pozostaje obowiązkiem twórcy i warunkiem jakiejkolwiek artystycznej komunikacji. Zarówno zupełne poddanie sile uniwersalnego rozproszenia, jak i próba otwartego jej zwalczenia skazane są na porażkę.W drugiej części artykułu to fundamentalne dla pism Ważyka napięcie połączone zostaje z szerszą debatą historycznie organizującą znaczną część teoretycznej refleksji dwudziestowiecznej lewicy; obserwacje Ważyka zestawione zostają ze sporem o parataksę, stoczonym na początku lat 90. przez amerykańskich poetów związanych z nurtem Language oraz Fredrika Jamesona, jednego z czołowych marksistowskich krytyków literackich. Napięcie między nieuchronnością a szkodliwością entropii, i wynikająca z niego konieczność formy, zostaje wskazane jako analogiczne do napięcia między nieuchronnością a szkodliwością rozproszenia (jako podstawy naraz ponowoczesnego doświadczenia i figury parataksy).