Skłonność do ponoszenia wydatków jako metoda oceny potrzeb zdrowotnych w Polsce

Abstract

Wiele miejsca w różnych sferach życia codziennego, poświęca się wypowiedziom dotyczącym koniecznego ograniczenia wydatków, bądź lepszego wykorzystania ponoszonych nakładów względem ich racjonalnego rozdystrybuowania, stąd podejmowanie decyzji dotyczących zarządzania podmiotami gospodarczymi na szczeblu regionalnym skłania decydentów do stosowania rachunku ekonomicznego, w szczególności do uwzględnienia analizy kosztów. Problem ten nabiera szczególnego znaczenia w odniesieniu do sektora zdrowia, który uchodzi za jeden z najważniejszych sektorów gospodarki. Głównym celem naukowym rozprawy jest ocena skłonności do ponoszenia wydatków (ang. willingness-to-pay – WTP) gospodarstw domowych za wybrane świadczenia zdrowotne, na przykładzie dodatkowego ubezpieczenia zdrowotnego. W realizacji założeń i hipotez badawczych istotną rolę odegrały modele skłonności do płacenia, bazujące na metodach dyskretnego wyboru. Poziomy skłonności do ponoszenia wydatków zostały uzależnione względem preferencji gospodarstw, jak i ich uwarunkowań ekonomicznych oraz społecznych. Właściwa analiza została przeprowadzona dla danych statystycznych Diagnozy Społecznej, zbieranych cyklicznie w latach 2005-2015 przez Radę Monitoringu Społecznego, dla różnych poziomów agregacji. Poziomy prawdopodobieństw WTP na dodatkowe ubezpieczenie zdrowotne zostały określone na podstawie wielomianowych logitowych modeli – MNL. Rezultatem prowadzonych rozważań teoretycznych i analiz empirycznych, poza określeniem funkcji WTP, było wykazanie podobieństw i różnić w przestrzennych rozkładach poziomów prawdopodobieństw, które zweryfikowano globalnymi i lokalnymi wskaźnikami autokorelacji przestrzennej oraz poprzez zastosowanie wielowymiarowych technik porównawczych. W końcowej części dysertacji, dzięki identyfikacji występowania autokorelacji przestrzennej możliwa byłą implementacja czynnika przestrzennego do modelu WTP. Dokonano tego na podstawie modelu błędu przestrzennego SEM, konstruując dodatkowy model, wyjaśniający zależność poziomu prawdopodobieństwa skłonności do ponoszenia wydatków na dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne, względem regionalnej zamożności, sytuacji na rynku pracy, charakterystyk podmiotów opieki zdrowotnej oraz gęstości zaludnienia. Analizy prowadzone w ramach dysertacji potwierdziły uniwersalność mierników WTP i w rezultacie również wskazały na szerokie spektrum wykorzystania wyników estymacji dla celów tworzenia np. polityk, strategii cenowych, czy lokowania produktu względem oczekiwań i preferencji społecznych.