Etnos serbski. Czasy patriarchy Arsenija IV Jovanovicia Šakabenty (1726-1748)

Abstract

Celem rozprawy było możliwie wieloaspektowe spojrzenie na losy ludności serbskiej w dobie, kiedy jej niekwestionowanym przywódcą był patriarcha Arsenije IV Jovanović Šakabenta (1726–1748). Okres ten, nie został wybrany jednak przypadkowo. Stanowił bowiem kluczowy moment w dziejach Serbów, ze względu na przesunięcie punktu ciężkości w ich życiu duchowym oraz politycznym z Peci (wówczas w Imperium Osmańskim) do Karłowic (wtedy w monarchii habsburskiej). Dla serbskiej wspólnoty, która nie posiadała w tamtym czasie własnego bytu państwowego, było to bez wątpienia niezwykle istotne wydarzenie. Nie ulega także wątpliwości, że decydujący wpływ na ówczesną sytuację tego bałkańskiego etnosu miał zwierzchnik Autokefalicznej Cerkwi Serbskiej - Arsenije IV Jovanović Šakabenta. Fakt, że hierarcha ten odgrywał tak znaczącą rolę w życiu Serbów spowodował, że stanowi on centralną postać oraz główny punkt odniesienia w narracji niniejszej rozprawy. Problemy Serbów pierwszej połowy XVIII stulecia zostały przedstawione na tle istotnych wydarzeń z historii powszechnej tego okresu. Do takich należy zaliczyć m.in. „erę tulipanów” w Imperium Osmańskim (1718–1730), wojnę austriacko-turecką z lat 1737–1739 oraz wojnę o sukcesję austriacką (1740–1748). Podstawę metodologiczną niniejszej dysertacji stanowi warsztat naukowy historyka oraz konfrontatywna analiza źródeł pisanych różnego pochodzenia. Specyfika poruszanych zagadnień, wymagała jednak uwzględnienia metod charakterystycznych dla innych obszarów humanistyki. Szczególnie istotna dla tych badań okazała się semantyka historyczna skonceptualizowana przez Reinharta Kosellecka. Przyjęcie takich teoretycznych założeń badawczych, wymogło więc posługiwanie się odpowiednimi, co do czasu oraz przestrzeni, pojęciami.