Stan wojenny w opowieściach biograficznych polskich artystów emigrantów

Abstract

Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce w 1981 r. miało poważne konsekwencje polityczne, społeczne i gospodarcze. Jest to okres, w którym znacząco wzrósł potencjał emigracyjny wśród Polaków. Znalazło to swoje odzwierciedlenie także wśród środowisk twórczych. Artykuł ukazuje losy artystów, którzy zdecydowali się na wyjazd z kraju lub też na trwałe pozostanie poza Polską. Korzystając z opowieści biograficznych twórców mieszkających w Paryżu, Berlinie, Londynie i Nowym Jorku, wyodrębniono te fragmenty narracji, które dotyczyły właśnie tego okresu. Ukazano roz¬maite okoliczności wyjazdów w kontekście czynników osobistych, środowiskowych oraz historycznych. Mimo że losy poszczególnych artystów mają za każdym razem indywidualny rys, możliwe jest zrekonstruowanie społecznych mechanizmów wpływających na podejmowane przez nich decyzje oraz ukazanie wspólnych doświadczeń emigrantów. Istotnym elementem tekstu jest też zwrócenie uwagi na system represji stosowanych przez ówczesne władze, np. na tzw. politykę paszportową. Tekst obok prezentacji losów polskich twórców podejmuje problem emigracji w kategorii kulturowej straty, którą ponosi nie tylko jednostka opuszczająca swój kraj, lecz także pozostawiane przez nią społeczeństwo.

The introduction of martial law in Poland in 1981 had serious political, social and economic consequences. It is a period in which significantly increased the migration potential among Poles. This was reflected also among artistic environment. The article shows the fate of artists who have decided to leave the country or remain permanently outside Poland. From biographical stories of artists living in Paris, Berlin, London and New York fragments of narrations relating to this period ware separated and analyzed, due to show various migration circumstances in the context of personal, environmental and historical factors. Although the fate of individual artists had each time an individual shape, it is possible to reconstruct the social mechanisms commonly shared by most of immigrants. An important element of the text is describing the system of repression used by the authorities, such as the so-called passport policy. The text next to the presentation of the fate of Polish émigré artists, deals with the problem of emigration in the category of cultural loss which is bear not only by the individuals but also by whole society.