Jastrzębie Zdrój. Od wsi uzdrowiskowej do miasta-blokowiska
Oglądaj/ Otwórz
Data
2011Autor
Kantor-Pietraga, Iwona
Krzysztofik, Robert
Metadata
Pokaż pełny rekordStreszczenie
Artykuł poświęcony jest rozwojowi miasta Jastrzębie Zdrój w południowej części
województwa śląskiego. W pracy zwrócono uwagę na problem ewolucji struktur: przestrzennej,
funkcjonalnej i częściowo demograficznej, które w ciągu pół wieku sprawiły, iż
nieduże (3 tys. mieszkańców, lata 60. XX w.) osiedle, o funkcjach uzdrowiskowych
przekształciło się w duże demograficznie miasto i jeden z największych ośrodków górniczych
w Europie (od lat 70. XX w.). Podkreślono fakt, iż to rozwój gospodarczy i zmiana
funkcji miasta warunkowała gwałtowność procesów urbanizacji w aspekcie zarówno
demograficznym, jak i przestrzennym.
Uwypuklono także kwestię, że już w latach 80. XX w. Jastrzębie Zdrój było największym
w Polsce miastem-blokowiskiem (osiedla blokowe niemal całkowicie zdominowały
przestrzeń miasta). Miasto stało się wręcz „przestrzennym zakładnikiem” nadprodukcji
miejscowych tzw. fabryk domów, a w rzeczywistości prefabrykowanych
bloków. Kwestią niemal nieznaną, a jednocześnie bardzo interesującą jest też fakt, że
rozwój Jastrzębia Zdroju miał być także początkiem rozwoju nowej aglomeracji
miejskiej liczącej ponad 400 tys. mieszkańców. Ostatecznie ten układ osadniczy zrealizowano
tylko na etapie zalążkowym.
W zakończeniu opracowania zwrócono uwagę na fakt, iż współcześnie miasto szuka
nowych możliwości rozwoju, które mogą uzupełnić monofunkcyjność górnictwa węglowego,
w pewnym stopniu mogą się także stać pewnym remedium na zauważalny proces
kurczenia się demograficznego miejscowości. Z innej strony zwrócono także uwagę, że
Jastrzębie Zdrój jest jednym z najbardziej znamiennych polskich przykładów diametralnych
zmian funkcjonalnych miasta, w krótkim okresie oraz niemal niespotykanej
w kraju, krótkoterminowej dynamiki wzrostu liczby ludności miejskiej (1961−1976 –
2 815,2 %). The aim of this paper is to provide an overview on City of Jastrzębie Zdrój
development (the southern part of Silesian Province). A key question has been an
evolution of urban structures: spatial, functional and also partly demographic, which
determined a fact that some small settlement (about 3 thousands inhabitants; the sixties
of the last century) with spa functions changed on demographically big city and one of
the greatest mining-centre in Europe (the seventies of the last century).
Economic development and changes of urban functions determined the suddenness
of the urbanization processes both demographic and spatial issues. Jastrzębie Zdrój was
already the greatest Polish city of prefabricated blocks in the eighties of the last century.
It should be underline that estates of prefabricated blocks completely dominated
ownscape in presented city. It is interesting that local companies that were specialized on
prefabricated blocks “took city (spatial) hostage”.
Former, spatial plans of urban development for city intended that Jastrzębie Zdrój
could be a centre of new urban agglomeration with population about 400 thousands
inhabitants, too. Only embryonic form of the urban agglomeration has been created in
the end.
Contemporary Jastrzębie Zdrój tries to find new possibilities of development, that
can be complements of coalmining and partly slow down process of demographic
shrinkage. Jastrzębie Zdrój is the one of the most characteristic Polish examples of
diametrically functional changes of city in the short period of time and very seldom
short-time dynamics of urban population growth (1961−1976 – 2 815,2%).