Komik und Ironie als typische Eigenschaften des Erzählstils von Arno Schmidt

Abstract

W ekstremalnie rozbieżnej ocenie krytyki przypisuje się Arno Schmidtowi nieprzeciętne poczucie humoru lub neguje wręcz jego istnienie nawet w minimalnym wymiarze. za jedną z charakterystycznych tendencji w literaturze powojennej uznają krytycy skłonność do melancholii i pesymizmu, a współczesny humor określają jako "pogodne zarozumialstwo". W utworach epickich Schmidta światopogląd i niezwykły dystans jego protagonistów wobec przedstawianej rzeczywistości empirycznej manifestuje się w sposób ogromnie sugestywny w strukturach stylistycznych. Komizm językowy i sytuacyjny oraz skłonność do ironizowania w duchu sarkazmu to zjawiska najbardziej eksponowane. Różnorodność i bogactwo językowych środków komizmu i ironii, dają się zauważyć w analizowanych przykładach. Schmidt sięga poprzez neologizmy, epitety, peryfrazy, enumerację, dwuznaczności, grę słów, aliterację, okazjonalne rymy, obcojęzyczność i archaizację, do sentencji i autokomentarzy, parodii i trawestacji cytatów, aluzji, kontrafaktury, a także komizmu sytuacyjnego. Komizm w warstwie językowej nie jest tu jednak równoznaczny z pogodnym, dobrodusznym humorem; zdeterminowany przez ironiczny dystans i czysto parodystyczne, satyryczne cele da się zakwalifikować jedynie jako sarkazm i szyderstwo, graniczące z cynizmem, jako gest wielkiego mędrca, który sam dla siebie jest najdoskonalszym światem. Obok innych cech narracji również opisane fenomeny gwarantują pisarzowi swego rodzaju unikalną pozycję w najnowszej literaturze niemieckiej.