| dc.description.abstract | W artykule autor naświetlił historię pochodzenia samego łuku oraz opisał zdobiące go
reliefy. Najbardziej szczegółowy opis został poświęcony reliefowi znajdującemu się na południowej
strome bramy łuku, przedstawiającemu procesję rzymskich żołnierzy z wieńcami na
głowach i żydowskich jeńców w czasie triumfu Tytusa w Rzymie w 71 r. n.e., po stłumieniu
powstania w Judei. Procesję tę opisał Józef Flawiusz. Osoby w niej uczestniczące niosą różne
przedmioty pochodzące ze świątyni jerozolimskiej, wśród których centralne miejsce zajmuje
ogromna menora. Autor zadaje pytanie, czy na reliefie, obok rzymskich żołnierzy, nie zostali
również przedstawieni żydowscy jeńcy - o ich pochodzeniu świadczyłyby semickie rysy oraz
wyraz smutku na twarzach. Mieliby oni ewentualnie nieść na swoich barkach nosze z siedmioramiennym
świecznikiem.
Szczególne miejsce zajmują rozważania na temat menory i jej oktagonalnej bazy dekorowanej
przez hellenistyczne motywy, takie jak: koziorożec (smok), gryfy, lwy, orły z girlandą
oraz tzw. stworzenia morskie (hippokampos). Autor zastanawia się, czy baza świecznika była
tak oryginalnie ozdobiona jeszcze w czasach Heroda Wielkiego, czy też została ona zakomponowana
w ten sposób przez rzymskich artystów, już po zdobyciu świątyni, specjalnie dla
potrzeb procesji. Ewentualnie, czy taka kompozycja bazy nie została wymyślona przez artystów
tworzących płaskorzeźby łuku, dopasowujących ją do dekoracji reliefu północnego
bramy łuku, przedstawiającego m.in. Tytusa na rydwanie ozdobionym również przez orły
z girlandą.Próbując odpowiedzieć na powyższy problem, autor przypomina, że typowa podstawa dla
menor w czasach antycznych miała kształt trójnogu. Gdyby więc po zdobyciu Jerozolimy
i przywiezieniu łupów świątynnych do Rzymu menora otrzymała nową, zhellcnizowaną podstawę,
taki akt wyrażałby zdominowanie judaizmu - symbolizowanego przez menorę - przez
Rzym i jego hellenistyczną kulturę. Z drugiej strony, autor przychyla się do teorii, że menora
otrzymała taką bazę jeszcze w 1 w. p.n.e., czyli długo przed zniszczeniem świątyni przez
Rzymian. Stało się to najprawdopodobniej w czasach Heroda Wielkiego (37-4 r. p.n.e.) lub tuż
przed nim, a taka dekoracja bazy menory wyrażałaby symboliczny wpływ kultury hellenizmu
na ówczesny judaizm.
Na koniec autor analizuje poszczególne motywy w kontekście sztuki i tradycji antycznej.
Przypomina, że np. motyw koziorożca (smoka) jest połączony z osobą Oktawiana Augusta
jako jego znak zodiaku, zaś gryfy w tradycji greckiej i rzymskiej są związane z Apollinem
- bogiem piękna, sztuki i śmierci; ten ostatni był także bóstwem szczególnie bliskim temu
pierwszemu. Zwraca także uwagę na solárny i królewski charakter motywów, takich jak orły,
lwy i gryfy, których symbolika miała przydać splendoru samej menorze. W przypadku orłów
zasygnalizowany został również fakt umieszczenia przez Heroda rzeźby orła na fasadzie świątyni.
Przypomina, że motywy orłów i gryfów symbolicznie wyrażałyby sferę nieba, a te ostatnie,
podobnie jak lwy, odnosiły się do sfery ziemi, podczas gdy motywy koziorożca (smoka)
i hippokamposa - wyrażały sferę świata wodnego. W ten sposób zostało podkreślone to, że
menora - symbol boskiego światła - była ustanowiona nad wszystkimi sferami ziemi i nieba,
i miała oświetlać cały widzialny świat.
W wyobrażeniu menory świątynnej dekorowanej przez powyższe motywy wyrażone zostały
więc wzajemne związki judaizmu z rzymskim hellenizmem oraz podkreślono wpływ tego drugiego
na ten pierwszy - zarówno w sferze kulturalnej, jak i politycznej. Same zaś kompozycje
odnoszące się bezpośrednio do menory przedstawiają sobą głębię duchowych, kulturalnych
i religijnych znaczeń charakterystycznych dla nich w całej tradycji antyku. | pl_PL |
