| dc.description.abstract | W 1963 r. na południe od wsi Krasen, w departamencie Dobrić, przypadkowo odkryto
rzeźbę małych rozmiarów ręki (0,11 m długości), wykonaną z kości słoniowej. Kciuk, palec
wskazujący i palec środkowy opierają się na połowie skorupy orzecha (0,03 m x 0,01 m).
Wnętrze skorupy wypełnia miniaturowa rzeźba przedstawiająca polującego jeźdźca. Ręka na
wysokości łokcia opasana jest liśćmi akantu i zakończona półwałkami tworzącymi tulejkę.
Kanciaste wcięcie po prawej stronie łupiny orzecha i niewielki owalny otwór w jej brzegu po
stronie lewej sugerują pierwotne istnienie drugiej połowy skorupy, przymocowanej za pomocą
klamry i niegdyś przykrywającej wnętrze orzecha.
Pod nogami konia galopującego w prawo przedstawiono zwierzę powalone na prawy bok,
przypuszczalnie niedźwiedzia. Lewa przednia łapa zwierzęcia jest uniesiona i dotyka grotu
oszczepu trzymanego w prawej ręce przez jeźdźca.
Zdaniem Bobčevej, ręka odkryta w Krasen była uchwytem naczynia kultowego lub też miała
charakter ofiary wotywnej, przymocowanej do cokołu. Wotywne przeznaczenie rąk wykonywanych
z brązu, których układ palców tworzy gest widoczny na zabytku z Krasen - tzw. gestus
voventis (termin sformułowany przez O. Jahna) - podkreśla J. Zingerle. Jednakże ani K. Dilthey,
ani D. Lusthaus nie widzą celu i sensu ofiary składanej w formie ręki. Gest ten - zdaniem
obydwu badaczy - wiąże się niewątpliwie z Sabazjosem i ma znaczenie profilaktyczne
(K. Dilthey) lub apotropaiczne (D. Lusthaus). Zdaniem Ch. Blinkenberga, M. Macrei, A. Milčeva
i P. Gorbanova, ręce w podobnym geście tworzyły zwieńczenie bereł wykorzystywanych przez
kapłanów Sabazjosa podczas błogosławieństwa i mogły być umieszczane na ołtarzach bóstwa,
czego dowodzi scena na brązowej płytce wotywnej, odrytej w Ampurias w Hiszpanii. W okresie
chrześcijaństwa - jak dodaje M. Tačeva - gest ten otrzymał nazwę benedictio latina, zachowując
swoją pierwotną funkcję gestu ochrony. Gest charakterystyczny dla frygijskiego bóstwa czyni
jeździec przedstawiony na reliefach z Tracji okresu rzymskiego. Na reliefie wotywnym odkrytym
w Plovdiv podobny układ palców prawej dłoni posiadają zarówno Sabazjos, jak i Jeździec Tracki.
Sugeruje to związek pomiędzy bóstwami w dziedzinie kultowej i, prawdopodobnie, semantycznej.
Być może scena polowania na zabytku z Krasen zamknięta była niegdyś w skorupie orzecha
dla ochrony przed spojrzeniami niewtajemniczonych. Zważywszy na układ sceny w skorupie,
ręka, którą zakończono tulejkę, miała być przeznaczona do umieszczenia jej w pozycji pionowej. | pl_PL |
