„A może się nawet zdarzyć, że zostawiając tak za sobą książki niby zeschłą skórę węża, po to, żeby uciekać w przód od tego, co zrobiło się dawniej, dostaje się Nagrodę Nobla”, Czesław Miłosz. Polscy nobliści

Abstract

Artykuł przedstawia sylwetki polskich laureatów literackiej Nagrody Nobla, przybliża okoliczności przyznania nagrody i towarzyszące im kontrowersje. W tekście skupiono się na przemówieniach noblowskich, wskazując najważniejsze kwestie podejmowane przez nagrodzonych. Henryk Sienkiewicz, którego uhonorowano w 1905 roku, uważał, że przyznanie mu nagrody świadczy o tym, że Polska, choć rozdarta pomiędzy zaborców, wciąż żyje. Władysław Stanisław Reymont, nagrodzony w 1924 roku, z powodu złego stanu zdrowia nie odebrał nagrody osobiści; był rozżalony, że laur zdobył wówczas, gdy choroba nie pozwoliła mu się z niej należycie cieszyć. Odczytywał to jako gorzką ironię losu. Czesława Miłosz (laureat z roku 1980) starał się pokazać uwikłanie polskiej literatury w historię i zależność od pisarzy minionych epok. Poeta nie był zadowolony z „zamieszania” wokół swojej osoby, jakie spowodowało przyznanie mu Nagrody Nobla. W 1996 roku nagrodę otrzymała Wisława Szymborska, która podczas mowy noblowskiej opowiadała m.in. o tym, kim jest poeta oraz o zachwycie prostym stwierdzeniem „nie wiem”. Olga Tokarczuk, nagrodzona w 2018 roku, skupiła się m.in. na wyjaśnieniu istoty „czułego narratora” oraz refleksji nad współczesnymi sposobami czytania. W drugiej części tekstu przybliżono recepcję twórczości polskich noblistów we Włoszech, wskazując na ogromną popularność Henryka Sienkiewicza i Wisławy Szymborskiej.

The article presents the profiles of Polish laureates of the Nobel Prize in Literature, outlining the circumstances surrounding the awards and the controversies that accompanied them. The text focuses on their Nobel speeches, highlighting the most important themes addressed by the laureates. Henryk Sienkiewicz, honored in 1905, believed that the award demonstrated that Poland, despite being partitioned by foreign powers, was still alive. Władysław Stanisław Reymont, awarded in 1924, did not receive the prize in person due to poor health; he was embittered that he won the laurel at a time when illness prevented him from fully enjoying it. He interpreted it as a bitter irony of fate. Czesław Miłosz (laureate of 1980) sought to show the entanglement of Polish literature in history and its dependence on writers of earlier eras. The poet was not pleased with the “commotion” surrounding him caused by receiving the Nobel Prize. In 1996, the prize was awarded to Wisława Szymborska, who, in her Nobel lecture, spoke among other things about what it means to be a poet and about the wonder contained in the simple phrase “I don’t know.” Olga Tokarczuk, awarded in 2018, focused, among other issues, on explaining the idea of the “tender narrator” and reflecting on contemporary ways of reading. The second part of the text discusses the reception of the works of Polish Nobel laureates in Italy, pointing to the great popularity of Henryk Sienkiewicz and Wisława Szymborska.