„Ocalający powrót” – dramaturgia podróży w czasie, przestrzeni i języku w spektaklu Krym Małgorzaty Trajkowskiej i Very Popovej

Abstract

Autorka artykułu przygląda się strategiom dramaturgicznym obecnym w spektaklu Krym Stowarzyszenia Sztuka Nowa. Jego twórczynie – Vera Popova i Małgorzata Trajkowska – zabierają widzów w podróż przez i ponad granicami, w czasy odległe i niedawną przeszłość, a także poprzez bariery językowe wynikające nie tylko z różnic kulturowych, ale z fundamentalnej trudności, jaką jest przełożenie doświadczenia emocjonalnego na słowa i podzielenie się nim. Odżegnując się od tworzenia teatru politycznego, artystki kreują dzieło niezwykle aktualne, które porusza temat niedawnej aneksji Krymu przez Rosję, a jednocześnie, jak w nurcie auto-teatru diagnozowanym przez Joannę Krakowską, opowiadają o własnych, intymnych przeżyciach związanych z wyprawą w głąb Ukrainy. Na scenie prezentują szlak miejsc zapisanych nie tylko w czasie i przestrzeni, ale też emocjach i doświadczeniach swoich ciał. Jest to więc podróż nostalgiczna, napędzana melancholią spod znaku teorii Julii Kristevej, a jednocześnie ironicznie zdystansowana i groteskowo humorystyczna. Analizie poddane zostają postdramatyczne rozwiązania dramaturgiczne, które sytuują spektakl zarazem w narracji historycznej, społeczno-politycznej, osobistej, estetycznej, jak i egzystencjalnej. Jednocześnie, ponieważ artystki wywodzą się ze środowiska tzw. teatru fizycznego, pokrewnego technikom body art oraz tańca, przeanalizowana zostaje dynamika sceniczna, która zdaje się wpisywać zarówno w myśl Daniela Sibony, który definiuje taniec jako ruch pomiędzy dwoma ciałami: pamiętającym i obecnym, jak i w teorię ciała-archiwum pomysłu Doroty Sajewskiej.

The article presents the dramaturgic strategies in the play Crimea by the Sztuka Nowa Association. The creators – Vera Popova and Małgorzata Trajkowska – take viewers on a journey across and beyond borders, into distant times and the recent past, as well as through language barriers resulting not only from cultural differences, but also from the fundamental difficulty of translating emotional experience into words. Refraining from a political theater, the artists create a play, which deals with the subject of the recent annexation of Crimea by Russia. At the same time, as in the autotheatre Joanna Krakowska’s theory, they talk about their own, intimate experiences related to the trip to the Black Sea coastline. They present a journey that takes place not only in time and space, but also in emotions and experiences of their bodies. Fueled by the beauty in melancholy of Julia Kristeva's theory, the play is at the same time ironically distanced and grotesquely humorous. Numerous postdramatic solutions situate the performance in a historical, sociopolitical, personal, aesthetic and existential narrative at the same time. Physical theater, Popova's and Trajkowska's motherland, is related to body art and dance techniques. Therefore, their art might be analyzed with the Daniel Sibony's idea of dancing between two bodies: one remembering and one present, but also with Dorota Sajewska’s theory of the body as an archive.