Wyparte chłopskie korzenie i poszukiwanie szlacheckiego „imaginarium”. „W imię Jakuba S.” Moniki Strzępki i Pawła Demirskiego

Abstract

Artykuł dotyczy dramatu Pawła Demirskiego W imię Jakuba S. oraz opartego na nim spektaklu pod tym samym tytułem w reżyserii Moniki Strzępki (Teatr Dramatyczny im. G. Holoubka w Warszawie, 2011). Twórcy spektaklu wyrazili przekonanie, że pomiędzy modelem folwarcznym i poddaństwem ekonomicznym (tzw. pańszczyzną), a współczesnym systemem kapitalistycznym istnieje analogia. Skrytykowali też dyskurs historyczny uwypuklający wyłącznie wydarzenia dotyczące szlachty. Jako kontrnarrację zaproponowali nowe ujęcie tematów związanych z historią chłopstwa, takich jak Rabacja Galicyjska 1846 roku. W artykule zostaje zadane pytanie o trafność tez wyrażanych w dramacie Demirskiego oraz o to, czy przekaz spektaklu okazał się klarowny dla widzów i zbieżny z ich partykularnymi doświadczeniami. Istotnym kontekstem są opracowania i polemiki z zakresu historii i socjologii kultury.

The aim of this article is to analyze the drama In the name of Jakub S. (W imię Jakuba S.) by Paweł Demirski and the performance under the same title, staged in Teatr Dramatyczny in Warsaw in 2011. The artists – the author Paweł Demirski and the director, Monika Strzępka – argued that there exists a parallel between economic serfdom and contemporary capitalist exploitation. At the same time, they criticized the leading historical discourse that focuses on the upper classes (such as nobility). As a counterproposal, they attempted to create a narrative about the subaltern groups, foremostly peasants. They emphasized the significance of events such as the Galician Slaughter (Rabacja Galicyjska) of 1846, during which this social class revealed its agency. I examine if such theses can be considered seriously regarding historical knowledge. An important context to me are the current Polish historical and sociological publications and polemics about the so-called people’s history. At the same time, I ask if the ideas of Strzępka and Demirski were clear for the auditorium and how they corresponded with the viewers’ particular experiences.