Show simple item record

dc.contributor.authorDąbrowski, Rafał
dc.contributor.editorZatora, Anna
dc.contributor.editorStaszenko-Chojnacka, Dominika
dc.contributor.editorPłuciennik, Jarosław
dc.date.accessioned2025-09-16T08:08:09Z
dc.date.available2025-09-16T08:08:09Z
dc.date.issued2025
dc.identifier.citationDąbrowski, R. (2025). Fantastyka świata prymarnego. Zagadnienia Rodzajów Literackich, 68(1), 455-469. https://doi.org/10.26485/ZRL/2025/68.1/30pl_PL
dc.identifier.issn0084-4446
dc.identifier.urihttp://hdl.handle.net/11089/56311
dc.description.abstractThis article is an attempt to discuss the issue of Primary World fantasy, fantasy set in the world we can identify as ours, which has so far been mostly absent in academic discourse. At the same time another type of fantasy, Secondary World fantasy, has already been widely described by researchers, such as Krzysztof M. Maj or Grzegorz Trębicki, who paid attention to its mostly allotopic, exomimetic character. As a result of my analysis of academic discourse I attempt to define Primary World as a concept, noticing the need for seeing an opposition of Primary World and Secondary World as a spectrum, not something binary. I also tried to find a conventional border between them, which allows for the categorization of known genres of fantasy as Primary or Secondary World fantasy. After that I present de Lint’s consensus reality and Clute’s wainscot society as one of the many possible models of Primary World fantasy and define ways in which it differs from typical Secondary World fantasy. This model is popular in urban fantasy, contemporary fantasy and a few other genres. In this way I attempt to show this category of fantasy as entirely different than typical, allotropic Secondary World Fantasy that we all think the most often about when we talk about fantasy.pl_PL
dc.language.isoplpl_PL
dc.publisherŁódzkie Towarzystwo Naukowe; Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiegopl_PL
dc.relation.ispartofseriesZagadnienia Rodzajów Literackich;1
dc.rightsUznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe*
dc.rights.urihttp://creativecommons.org/licenses/by/4.0/*
dc.subjectfantasypl_PL
dc.subjectprimary worldpl_PL
dc.subjectprimary world fantasypl_PL
dc.subjectsecondary worldpl_PL
dc.subjecturban fantasypl_PL
dc.titleFantastyka świata prymarnegopl_PL
dc.title.alternativePrimary World Fantasypl_PL
dc.typeArticlepl_PL
dc.page.number455-469pl_PL
dc.contributor.authorAffiliationUniwersytet Łódzki, Wydział Filologiczny, Instytut Kultury Współczesnejpl_PL
dc.identifier.eissn2451-0335
dc.referencesAndrews Ilona (2010a), Magia kąsa, przeł. A. Czapla, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2010b), Magia parzy, przeł. D. Schimscheiner, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2010c), Magia uderza, przeł. D. Schimscheiner, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2011), Magia krwawi, przeł. D. Schimscheiner, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2016), Magia zabija, przeł. M. Najter, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2018), Magia wskrzesza, przeł. K. Makowska, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2019a), Magia niszczy, przeł. K. Makowska, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2019b), Magia zmienia, przeł. K. Makowska, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2020), Magia łączy, przeł. K. Makowska, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesAndrews Ilona (2021), Magia triumfuje, przeł. K. Makowska, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesBuffy, Postrach wampirów (Buffy the Vampire Slayer) [serial] (1997–2003), twórca: Joss Whedon, 20th Television.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2009a), Miasto kości, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2009b), Miasto popiołów, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2010a), Miasto szkła, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2010b), Mechaniczny anioł, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2011), Miasto upadłych aniołów, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2012a), Mechaniczny książę, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2012b), Miasto zagubionych dusz, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2013), Mechaniczna księżniczka, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2014), Miasto niebiańskiego ognia, przeł. A. Reszka, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2016), Pani Noc, przeł. W. Szypuła, M. Strzelec, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2017), Władca Cieni, przeł. W. Szypuła, M. Strzelec, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2019), Królowa Mroku i Powietrza, przeł. W. Szypuła, M. Strzelec, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesClare Cassandra (2021), Łańcuch ze złota, przeł. Małgorzata Strzelec, Wydawnictwo MAG, Warszawa.pl_PL
dc.referencesCzysta krew (True Blood) [serial] (2008–2014), twórca: Alan Ball, HBO.pl_PL
dc.referencesFantastyczne zwierzęta i jak je znaleźć (Fantastic Beasts and Where to Find Them) [film] (2016), reż. David Yates, Warner Bros.pl_PL
dc.referencesGrimm [serial] (2011–2017), twórcy: Stephen Carpenter, David Greenwalt, Jim Kouf, NBC.pl_PL
dc.referencesIron Man [film] (2008), reż. Jon Favreau, Marvel Studios.pl_PL
dc.referencesHuntik. Łowcy tajemnic (Huntik: Secrets & Seekers) [serial] (2009–2011), twórca: Iginio Straffi, Rainbow S.p.A.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2012), Złodziej Dusz, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2013a), Bogowie muszą być szaleni, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2013b), Zwycięzca bierze wszystko, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2014a), Wszystko zostaje w rodzinie, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2014b), Egzorcyzmy Dory Wilk, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2014c), Na wojnie nie ma niewinnych, Fabryka Słów, Lublin.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2016), Dziewczyna z dzielnicy cudów, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2017), Akuszer bogów, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2018), Diabelski Młyn, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesJadowska Aneta (2019), Dzikie dziecko miłości, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesKapitan Ameryka: Pierwsze starcie (Captain America: The First Avenger) [film] (2011), reż. Joe Johnson, Marvel Studios.pl_PL
dc.referencesKubasiewicz Magdalena (2015), Spalić wiedźmę, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesKubasiewicz Magdalena (2017), Wiedźma Jego Królewskiej Mości, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesKubasiewicz Magdalena (2023), Czarodziejka z ulicy Reymonta, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesKubasiewicz Magdalena (2024), Czarodziejka z ulicy Grodzkiej, Sine Qua Non, Kraków.pl_PL
dc.referencesRowling Joanne Kathleen (2000a), Harry Potter i Kamień Filozoficzny, przeł. A. Polkowski, Media Rodzina, Poznań.pl_PL
dc.referencesRowling Joanne Kathleen (2000b), Harry Potter i Komnata Tajemnic, przeł. A. Polkowski, Media Rodzina, Poznań.pl_PL
dc.referencesRowling Joanne Kathleen (2001a), Harry Potter i więzień Azkabanu, przeł. A. Polkowski, Media Rodzina, Poznań.pl_PL
dc.referencesRowling Joanne Kathleen (2001b), Harry Potter i Czara Ognia, przeł. A. Polkowski, Media Rodzina, Poznań.pl_PL
dc.referencesRowling Joanne Kathleen (2004), Harry Potter i Zakon Feniksa, przeł. A. Polkowski, Media Rodzina, Poznań.pl_PL
dc.referencesRowling Joanne Kathleen (2006), Harry Potter i Książę Półkrwi, przeł. A. Polkowski, Media Rodzina, Poznań.pl_PL
dc.referencesRowling Joanne Kathleen (2008), Harry Potter i Insygnia Śmierci, przeł. A. Polkowski, Media Rodzina, Poznań.pl_PL
dc.referencesWeisman Jordan i inni (1997), Shadowrun. Druga edycja, przeł. T. Nowaczyk, ISA, Warszawa.pl_PL
dc.referencesWierzbicka Katarzyna (2021),Tajne przez magiczne, Spisek Pisarzy, Kraków.pl_PL
dc.referencesWierzbicka Katarzyna (2022), To nie jest kraj dla słabych magów, Spisek Pisarzy, Kraków.pl_PL
dc.referencesX-Men. Pierwsza Klasa (X-Men: First Class) [film] (2011), reż. Matthew Vaughn, 20th Century Fox.pl_PL
dc.referencesClute John (1997), Wainscots [w:] Encyclopedia of Fantasy, red. J. Clute, J. Grant, https://sf-encyclopedia.com/fe/wainscots [dostęp: 23.05.2025].pl_PL
dc.referencesClute John, Grant John (1997), Introduction [w:] Encyclopedia of Fantasy, red. J. Clute, J. Grant, https://sf-encyclopedia.com/fe/introduction [dostęp: 23.05.2025].pl_PL
dc.referencesEkman Stefan (2018), Urban Fantasy — Literatura Niewidocznego, przeł. M. Wąsowicz, „Creatio Fantastica” nr 1 (58).pl_PL
dc.referencesEco Umberto (2012), Światy science fiction [w:] U. Eco, Po drugiej stronie lustra i inne eseje, przeł. J. Wajs, Wydawnictwo WAB, Warszawa.pl_PL
dc.referencesKłosiński Michał (2018), Hermeneutyka gier wideo Interpretacja, immersja, utopia, Instytut Badań Literackich PAN, Warszawa.pl_PL
dc.referencesMaj Krzysztof M. (2014), Allotopia — wprowadzenie do poetyki gatunku, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, t. 57, nr 1, HDL: 11089/46097.pl_PL
dc.referencesMaj Krzysztof M. (2015), Allotopie: topografia światów fikcjonalnych, TAiWPN Universitas, Kraków.pl_PL
dc.referencesMendlesohn Farah (2008), Rhetorics of fantasy, Wesleyan University Press, Middletown.pl_PL
dc.referencesRosner Katarzyna (2007), Ingardenowska koncepcja dzieła literackiego dzisiaj: jej doniosłość i jej anachroniczność, „Przegląd Filozoficzny — Nowa Seria” nr 2(62).pl_PL
dc.referencesTodorov Tzvetan (1993), The Fantasic: a Structural Approach to a Literary Genre, przeł. R. Howard, wyd. 5, Cornell Paperback, Ithaca, Nowy Jork.pl_PL
dc.referencesTolkien John Ronald Reuel (1998), O baśniach [w:] J.R.R. Tolkien, Drzewo I liść oraz Mitopoeja, przeł. J. Kokot, wyd. 2, Zysk i S-ka, Poznań.pl_PL
dc.referencesTrębicki Grzegorz (2009), Fantasy. Ewolucja gatunku, TAiWPN Universitas, Kraków.pl_PL
dc.referencesTrębicki Grzegorz (2014), Synkretyzm fantasy. Fantasy świata wtórnego: literatura, kultura, mit, Libron, Kraków.pl_PL
dc.referencesTrębicki Grzegorz (2020), Świat wartości. Aksjologia fantasy świata wtórnego. Model podstawowy, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce.pl_PL
dc.referencesTrocha Bogdan (2009), Degradacja mitu w literaturze fantasy, Oficyna Wydawnicza Uniwersytetu Zielonogórskiego, Zielona Góra.pl_PL
dc.referencesWitosz Bożena (2001), Gatunek — sporny (?) problem współczesnej refleksji tekstologicznej, „Teksty Drugie” nr 5.pl_PL
dc.referencesWolf Mark J.P. (2012), Building Imaginary Worlds. The Theory of Subcreation, Routlegde, Nowy Jork.pl_PL
dc.referencesYoung Helen (2016), Race and Popular Fantasy Literature. Habits of Whiteness, Routledge, Taylor and Francis, Nowy Jork.pl_PL
dc.referencesZgorzelski Andrzej (1999), SF jako pojęcie systemu historyczno-literackiego [w:] A. Zgorzelski, System i funkcja. Ustalenia metodologiczne i propozycje teoretycznoliterackie, Wydawnictwo Gdańskie, Gdańsk.pl_PL
dc.identifier.doi10.26485/ZRL/2025/68.1/30
dc.relation.volume68pl_PL
dc.disciplineliteraturoznawstwopl_PL
dc.disciplinenauki o kulturze i religiipl_PL


Files in this item

Thumbnail
Thumbnail

This item appears in the following Collection(s)

Show simple item record

Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe
Except where otherwise noted, this item's license is described as Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe