Starosta lubelski Zbigniew Firlej (zm. 1649) i jego testament z dnia 31 grudnia 1648 roku. Karta z dziejów rodziny Firlejów herbu Lewart od połowy XVI do połowy XVII wieku

Abstract

The paper focuses primarily on Zbigniew of Dąbrowica Firlej, Lewart coat of arms (1611–1649), son of the Sandomierz voivode Mikołaj (d. 1636) and the daughter of Lublin voivode Regina Oleśnicka, Dębno coat of arms. It also briefly presents the people who made up the family circle of the eponymous character, i.e. both of his grandfathers, Mikołaj Firlej (d. 1600) and Mikołaj Oleśnicki (d. 1629), his parents and their siblings, as well as the siblings of Zbigniew himself. The article discusses their family situation, property status and public activity. Much attention is paid, in particular, to the grandfather and father of the Lublin starost. Zbigniew Firlej was undoubtedly one of the last representatives of the Firlej family to play an important role on the political scene of the Polish- -Lithuanian Commonwealth. He was an educated man who spent several years studying abroad. In 1633, he became the starost of Lublin. After he had returned to Poland in 1636, he was very active politically. He participated in the sessions of the Lublin regional assembly (sejmik), served as a deputy to the Sejm many times, and was also a deputy to the Crown Tribunal. In 1638, he married Princess Anna Wiśniowiecka, Korybut coat of arms. Along with her hand, he received a huge dowry. He also became related to the leading families of the Crown magnates. In 1648, after the outbreak of Bohdan Khmelnytsky’s uprising, he headed a cavalry regiment raised at the expense of the nobility of the Lublin voivodeship. He was an envoy to the convocation. He took part in the battle of Piławce, which was lost by the Crown Army. After arriving in Warsaw, he took part in the election and cast his vote for Jan Kazimierz. The author thoroughly traces both Zbigniew Firlej’s achievements in the public sphere as well as his financial situation and activities in private life. The article contains many new findings. Several misleading or inaccurate findings concerning the closest family of the Lublin starost were also corrected. It is also worth noting that after the death of his first wife, Zbigniew Firlej remarried Katarzyna Opalińska of Bnin, the daughter of the Grand Marshal of the Crown Łukasz, who was only 10 years old at the time of the wedding. From his first marriage he left an only son Mikołaj (d. 1678). On 31 December 1648, Zbigniew Firlej, who was terminally ill at that time, made in Warsaw a very interesting will attached as an annex to this work. He died before 27 January 1649.

Bohaterem prezentowanego tu tekstu jest Zbigniew z Dąbrowicy Firlej h. Lewart (1611–1649), syn wojewody sandomierskiego Mikołaja (zm. 1636) i wojewodzianki lubelskiej Reginy Oleśnickiej h. Dębno. W artykule przedstawiono też pokrótce osoby tworzące krąg rodzinny tytułowego bohatera, a więc obu jego dziadków, Mikołaja Firleja (zm. 1600) i Mikołaja Oleśnickiego (zm. 1629), jego rodziców i ich rodzeństwo, jak również rodzeństwo samego Zbigniewa. Omówiono ich sytuację rodzinną, stan posiadania oraz działalność publiczną. Sporo uwagi poświęcono zwłaszcza dziadkowi i ojcu starosty lubelskiego. Najwięcej miejsca zajęło jednak opisanie osiągnięć tytułowego bohatera tego tekstu. Był on bez wątpienia jednym z ostatnich przedstawicieli rodziny Firlejów odgrywających istotną rolę na scenie politycznej Rzeczypospolitej. Zbigniew Firlej był człowiekiem wykształconym. Kilka lat spędził na studiach zagranicznych. W 1633 r. został starostą lubelskim. Od chwili powrotu do kraju w 1636 r. był bardzo aktywnym politycznie. Uczestniczył w obradach sejmiku lubelskiego, wielokrotnie pełnił funkcję posła na sejm, był też deputatem do Trybunału Koronnego. W 1638 r. ożenił się z księżniczką Anną Wiśniowiecką h. Korybut. Wraz z jej ręką otrzymał ogromny posag. Skoligacił się też z czołowymi rodami magnaterii koronnej. W 1648 r., po wybuchu powstania Bohdana Chmielnickiego, stanął na czele pułku jazdy wystawionego na koszt szlachty województwa lubelskiego. Był posłem na konwokację. Uczestniczył w przegranej przez wojsko koronne bitwie pod Piławcami. Po przyjeździe do Warszawy wziął udział w elekcji i oddał swój głos na Jana Kazimierza. Autorowi udało się dokładnie prześledzić zarówno dokonania Zbigniewa Firleja w sferze publicznej, jak też jego sytuację majątkową i poczynania w życiu prywatnym. W artykule znalazło się wiele nowych ustaleń. Dokonano też korekty kilku bałamutnych lub też niedokładnych ustaleń dotyczących najbliższej rodziny starosty lubelskiego. Warto też odnotować, że po śmierci pierwszej żony Zbigniew Firlej ożenił się ponownie z liczącą w chwili ślubu zaledwie 10 lat Katarzyną z Bnina Opalińską, córką marszałka wielkiego koronnego Łukasza. Z pierwszego małżeństwa pozostawił jedynego syna Mikołaja (zm. 1678). W dniu 31 grudnia 1648 r. Zbigniew Firlej sporządził w Warszawie bardzo interesujący testament, który został załączony jako aneks do niniejszego opracowania. Był już wówczas śmiertelnie chory. Zmarł przed 27 stycznia 1649 r.