Rekultywacja wodna na zdewastowanych obszarach pogórniczych Wschodniej Wielkopolski jako element ich zagospodarowania

Abstract

Reclamation is a stage of mining activity, especially lignite opencast mining, which will compensate for the unfavourable changes caused by its activity. In the eastern part of Wielkopolska, in the Konińsko-Turecki Basin, it is the beginning of a new and often more attractive way of land development than before mining. In addition to the agricultural and forest reclamation which has to date dominated in these areas, water reclamation has appeared. The reservoirs after the end pits of the open-pit mines are filled and will be used for recreational and sports purposes. The emerging water reservoirs and their surroundings allow not only to restore, but also to enhance the landscape and natural values, to improve the microclimate conditions, and to rebuild damaged local ecosystems. Along with the construction of the water reservoir, the local retention level increases and in addition, the soil moisture increases. This direction of reclamation activity is now becoming the most preferred solution by local government units which satisfies the growing social requirements, following the forest and agricultural directions which dominated in previous years and which recreated the conditions preceding the mining operations. All these water reclamation programmes perfectly fit into the actions of the transformation of the eastern Wielkopolska region, i.e. actions facilitating a smooth transition from mining to other activities. The aim of the study was to present various reclamation and development options for post-mining areas with regard to water management in the Konińsko-Turecki Coal Basin area.

Wschodnia Wielkopolska to obszar poddany silnej antropopresji, m.in. przez rozwiniętą sieć melioracyjną, regulacje koryt rzecznych czy odwodnienia górnicze. Plan transformacji Wielkopolski Wschodniej zakłada, że do 2030 r. zaprzestanie się eksploatacji węgla brunatnego. W celu przeciwdziałania dalszej degradacji ilościowej zasobów wód podziemnych i powierzchniowych rozpoczęto na dużą skalę realizację wodnego kierunku rekultywacji i zagospodarowania. Program działań naprawczych obejmuje również: przekierowanie wód z odwodnienia funkcjonujących odkrywek w stronę zalewanych wyrobisk pokopalnianych, budowę rurociągów i kanałów przerzutowych wraz z systemem przepompowni, służących do poprawy stosunków wodnych w strefie oddziaływania zamykanych odkrywek oraz szybszego ich zalewania, odbudowę zastawek i progów na wypływach z jezior, mających na celu stabilizację ich poziomów wody. Godząc wymogi przyrodnicze z rekreacyjnymi, tworzy się wielofunkcyjne zbiorniki wodne, wzmagające bądź wręcz inicjujące ruch turystyczny, prowadzące do ożywienia gospodarczego terenu. Wraz z budową zbiorników wodnych wzrasta lokalny poziom retencji, zwiększa się uwilgocenie gleb, korzystnej zmianie ulega mikroklimat przylegających obszarów. Taki kierunek prac staje się obecnie najbardziej pożądany przez jednostki samorządu terytorialnego, spełniając rosnące wymagania społeczne, po dominujących w poprzednich latach kierunkach rekultywacji leśnym i rolnym, odtwarzających warunki poprzedzające eksploatację górniczą.