„W bezpiecznej Łodzi, w pełnej strachów Łodzi”. Echa dzieciństwa w Topografii myślenia Joanny Kulmowej

Abstract

The article discusses Joanna Kulmowa’s autobiographical prose work Topography of Thinking (her second strictly autobiographical work), which focuses on the author’s pre-war childhood spent in Łódź. The examination of Topography of Thinking is preceded by a brief outline of Kulmowa’s creative personality and a summary of her biography, with an emphasis on the framework of cultural geography. It also mentions the teenage debut of Joasia in 1945 in the Łódź children’s magazine Przyjaciel.Topography of Thinking itself is analyzed within the context of previous diverse interpretations: as Łódź nostalgia (Barbara Bogołębska), childhood anthropology (Urszula Chęcińska), Holocaust trauma and authorial self-reconstruction (Inga Iwasiów). The article also follows a paedial thread, exploring traces of childhood preserved in the memories shared by the elderly poet, indicating the hypothetical seeds of Kulmowa’s later work as “the first lady of Polish poetry for children” (as Grzegorz Leszczyński describes her) that may already have been present in her childhood.

Artykuł dotyczy autobiograficznej prozy Joanny Kulmowej Topografia myślenia (drugiego ściśle autobiograficznego utworu w jej dorobku), dotyczącej przedwojennego dzieciństwa autorki, przeżytego w Łodzi. Rozważania o Topografii myślenia poprzedza krótki zarys osobowości twórczej Kulmowej i przypomnienie biografii autorki, z naciskiem na ramy geografii kulturalnej. Wspomniany też został debiut nastoletniej Joasi w 1945 r. w łódzkim czasopiśmie dla dzieci, „Przyjacielu”.Sama Topografia myślenia usytuowana została w kontekście dotychczasowych zróżnicowanych propozycji jej odczytania: w kontekście łódzkiej nostalgii (Barbara Bogołębska), antropologii dzieciństwa (Urszula Chęcińska), traumy Zagłady i autorskiej autorekonstrucji (Inga Iwasiów). W artykule podjęty został trop paidialny: odszukiwanie rysów dziecięcych zapisanych we wspomnieniu snutym przez wiekową poetkę – ze wskazaniem także na hipotetycznie tkwiące już w dzieciństwie zalążki późniejszej twórczość Kulmowej jako „pierwszej damy polskiej poezji dla dzieci” (wedle określenia Grzegorza Leszczyńskiego).