Czy Reymont szukał Ziemi obiecanej w Bawełnie i Wśród kąkolu?

Abstract

The alleged influence on the Promised Land of two Łódź novels written before Reymont; Among the Tares and Cotton – was written about in works devoted to Reymont’s work. However, these mentions were laconic and researchers repeated them without deeper reflections or elaborations. The article fills the research gap by presenting Reymont’s novel in many contexts that influence its genesis and the related echoes of Marrené-Morzkowska’s and Kosiakiewicz’s post-reading works.The article provides seven sources of inspiration for The Promised Land, from which the possible influences of previous works are developed by comparing descriptions of the city in initiating its description, the appearance of the streets and the creation of factories. It is also pointed out that the episodes and the characters are related, as well as significant differences, e.g. in the status of the narrator.The conclusions are not clear. Tracing the similarities between The Promised Land and Among the Tares allows us to recognize their common places, mainly identical descriptions with identical means of expression. The connections between Reymont’s novel and Cotton – weaker and distant – can only be found in some side plots and character traits. It cannot be said with certainty whether these are conscious intertextuals or whether the shape of the Promised Land was influenced by Łódź itself, which inspired Marrené-Morzkowska and Kosiakiewicz in a similar way.

O domniemanym oddziaływaniu na Ziemię obiecaną dwóch, przedreymontowskich powieści łódzkich – Wśród kąkolu oraz Bawełny, wspominano w pracach poświęconych dziełu Reymonta. Wzmianki te jednak miały charakter zdawkowy, a badacze powtarzali je bez głębszych refleksji i rozwinięć. Artykuł wypełnia lukę badawczą poprzez umocowanie powieści Reymonta w wielu kontekstach wpływających na jej genezę oraz wiążących się z tym ech polekturowych utworów Marrené- Morzkowskiej i Kosiakiewicza.W artykule podaje się siedem źródeł inspiracji Ziemi obiecanej, z których rozwija się szczególnie ewentualne wpływy jej poprzedniczek poprzez porównanie deskrypcji miasta w inicjowaniu jego opisu, wyglądu ulic oraz kreowaniu fabryk. Wskazuje się również na pokrewieństwa epizodów i powinowactwa bohaterów, jak również na znaczące różnice np. w statusie narratora.Wnioski nie są jednoznaczne. Prześledzenie zbieżności Ziemi obiecanej i Wśród kąkolu pozwala na uznanie ich wspólnych miejsc, głównie tożsamych opisów z identycznymi środkami ekspresji. Związków powieści Reymonta z Bawełną – słabszych i dalekich – można dopatrzeć się jedynie w niektórych pobocznych wątkach i rysach postaci. Nie można z pewnością orzec, czy są to intertekstualia świadome, czy też na kształt Ziemi obiecanej wpłynęła sama Łódź, która w podobny sposób zainspirowała Marrené-Morzkowską i Kosiakiewicza.