Wybrane utwory dramatyczne Wojciecha Bogusławskiego. Edycja krytyczna ze wstępem

Abstract

Niniejsza rozprawa doktorska, zatytułowana Wybrane utwory dramatyczne Wojciecha Bogusławskiego. Edycja krytyczna ze wstępem, zawiera sześć dramatów oświeceniowego autora, opracowanych według zasad nowoczesnego edytorstwa, a przeznaczonych do wydania hybrydalnego (naukowo-dydaktycznego). Cztery komedie: Amant, autor i sługa, Mąż pustelnik, Kobiety, Wymuszone zezwolenie, drama Uczciwy winowajca oraz tragedia Juniusz obrazują sceniczno-literacką drogę „ojca polskiego teatru”, reprezentując różne dramatyczne gatunki niemuzyczne, pochodzące zarówno z początku, jak i końcowych lat jego działalności aktorskiej i translatorskiej. Teksty wybranych do edycji utworów opatrzono językowymi i rzeczowymi objaśnieniami, uwzględniającymi także odautorskie komentarze zawarte w wielopoziomowej ramie wydawniczej Dzieł dramatycznych – wyboru stanowiącego podstawę wydania edycji. Sztukom towarzyszą m.in. zasady transkrypcji uzasadniające podjęte decyzje edytorskie oraz rozważania dotyczące obrania za podstawę wydania wspominanego opus magnum Bogusławskiego – dwunastotomowego zbioru pism, wydawanego w latach dwudziestych XIX w. Część edytorską pracy poprzedza historyczno-literackie wprowadzenie do lektury skoncentrowane na zagadnieniu wolności fizycznej i metaforycznej, ściśle powiązanym z edytowanymi sztukami. Motyw ten reprezentowany jest m.in. przez tzw. kwestię kobiecą, problem tolerancji religijnej i ograniczania swobód obywatelskich, a także powracający temat „przymusu małżeńskiego”, wiążący się z występującymi w rzeczywistości literackiej omawianych sztuk nierównościami stanowymi, majątkowymi, przymiotów i wieku osób zawierających związek małżeński. Rozprawę doktorską uzupełniają ilustracje z epoki oraz aneks, zawierający opracowane według przedstawionych w edycji zasad transkrypcji pierwodruki dwóch edytowanych sztuk, a także tabelaryczny wykaz wszystkich elementów ramy wydawniczej Dzieł dramatycznych Wojciecha Bogusławskiego.

The present doctoral dissertation entitled “Selected Dramatic Works of Wojciech Bogusławski: A Critical Edition with Introduction” contains six plays by the Enlightenmentera author, edited according to the principles of modern scientific editing and prepared for hybrid publication (to accomplish both scientific and didactic aims). The selection includes four comedies—“Amant, autor i sługa”, “Mąż pustelnik”, “Kobiety”, “Wymuszone zezwolenie”—along with one drama “Uczciwy winowajca” and one tragedy “Juniusz”, which together illustrate the character of the stage and literary career of the “Father of Polish theatre”, as they represent various dramatic genres from both early and later years of Bogusławski’s acting and translation career. The texts selected for this edition are accompanied by linguistic and contextual annotations; the footnotes include author’s commentary from the multi-layered editorial framework of an anthology entitled “Dzieła dramatyczne”—the basis of the edition. The plays are complemented by transcription principles providing insights into the editorial-decision making process and explanation of the choice of Bogusławski’s magnum opus—a twelve-volume collection of writings published in the 1820s—for the basis of this edition. The editorial part of the dissertation is preceded by a historical-literary introduction focusing on the theme of physical and metaphorical freedom, closely tied to the edited plays. This theme is represented by issues such as the “matter of women”, religious tolerance, civil liberties, and the recurring topic of a so-called “przymus małżeński” which reflects class, financial, virtue and age-related martial inequalities existing in the literary reality of the plays. The dissertation is completed by period illustrations and an appendix, which includes transcriptions of two first editions of the edited plays—edited according to the above-mentioned transcription principles—as well as a tabular list of all elements from the editorial framework of “Dzieła dramatyczne” by Wojciech Bogusławski.