Eine Region an der Donau: Die Vojvodina – multimedial und multiperspektivisch. Kontexte und Ergebnisse eines interkulturellen Seminars

Abstract

Wir möchten in unserem Aufsatz die Thematik eines internationalen kulturwissenschaftlichen germanistischen Seminars vorstellen und erörtern, welche Bedeutung Raumvorstellungen für die Formung und Umformung von Identitäten haben. Hierbei möchten wir zeigen, wie diese Thematik Studierende in einem interkulturellen Seminar stimulieren kann, ihre eigenen unterschiedlichen Identitäten und Kooperationen zu reflektieren. Wenn Raum traditionell etwas selbstverständlich Vorgegebenes bedeutet hat, so wird er in den modernen kulturwissenschaftlichen Raumtheorien als etwas verstanden, in dem sich gesellschaftliche Relationen und Funktionen ausprägen. Man unterscheidet in der Folge zwischen dem physischen und dem sozialen Raum (Ort – Raum) und auf den Spuren von Henri Lefebvre auch zwischen den Repräsentationen bzw. den Imaginationen von Räumen, die diese mit Bedeutungen versehen. In dieser dynamischen Begriffstrias ist für uns besonders letzterer von Bedeutung. Wie wurde die Region Vojvodina von unterschiedlichen ethnischen Gruppen vorgestellt? Wie sind diese Raumvorstellungen mit ihren unterschiedlichen Geschichten verbunden und wie werden sie Teil unterschiedlicher Identitätsentwürfe? Im Seminar wurden einige herausragende Vertreter dieser multikulturellen Region mit exemplarischen Texten, aber auch Bildern und Filmen als Beispiele herangezogen: unter anderem ALEKSANDAR TIŠMA: Der Gebrauch des Menschen, DANILO KIŠ: Garten, Asche, LÁSZLÓ VÉGEL: Neoplanta; Johannes Weidenheim: Pannonische Novelle sowie die Filme Überwinterung in Jakobsfeld und Der Bauernhof in Mali Rit von Branko Bauer. Da die Themen im Rahmen eines viertägigen Blockseminars in Novi Sad im Herbst 2022 von Studierenden aus Deutschland, Serbien und Ungarn ausgearbeitet wurden, möchten wir schließlich auch auf unsere Unterrichtserfahrungen reflektieren. In der Beurteilung des gemeinsamen Projekts erscheint der Zusammenhang zwischen Themen und Unterrichtssituation besonders wichtig sowie auch die Frage, worin sich eine trilaterale Zusammenarbeit von einer bilateralen unterscheidet.

In our paper we would like to present the topic of an international cultural studies seminar in German studies and discuss the importance of spatial concepts for the formation and reshaping of identities. In doing so, we would like to show how this topic can stimulate students in an intercultural seminar to reflect on their own different identities and collaborations. If space has traditionally meant something self-evidently given, in modern theories of space in cultural studies it is understood as something in which social relations and functions are shaped. A distinction is subsequently made between physical and social space (place – space) and, following in the footsteps of Henri Lefebvre, also between the representations or imaginaries of spaces that endow them with meanings. In this dynamic triad of concepts, the latter is of particular importance for us. How was the Vojvodina region imagined by different ethnic groups? How are these conceptions of space connected to their different histories and how do they become part of different conceptions of identity? In the seminar some outstanding representatives of this multicultural region with exemplary texts, but also pictures and films were used as examples: among others ALEKSANDAR TIŠMA: The Use of Man, DANILO KIŠ: Garden, Ashes, LÁSZLÓ VÉGEL: Neoplanta; JOHANNES WEIDENHEIM: Pannonian story as well as the films Wintering in Jakobsfeld and The Farm in Mali Rit by Branko Bauer. Finally, since the topics were elaborated by students from Germany, Serbia and Hungary during a 4-day block seminar in Novi Sad in the fall of 2022, we would like to reflect on our teaching experiences. In the evaluation of the joint project, the connection between topics and teaching situation seems to be particularly important, as well as the question of how a trilateral cooperation differs from a bilateral one.

Esej przedstawia temat międzynarodowego seminarium kulturoznawczego na germanistyce i omawia znaczenie koncepcji przestrzennych dla kształtowania i przekształcania tożsamości. W ten sposób pokazujemy, w jaki sposób temat ten może stymulować studentów seminarium międzykulturowego do refleksji nad ich własnymi różnymi tożsamościami i współpracą. O ile przestrzeń tradycyjnie oznaczała coś oczywistego, to we współczesnych kulturoznawczych teoriach przestrzeni jest ona rozumiana jako coś, w czym zawarte są relacje i funkcje społeczne. W rezultacie rozróżnia się przestrzeń fizyczną i społeczną (miejsce – przestrzeń), a także, podążając śladami Henri Lefebvre’a, reprezentacje i wyobrażenia przestrzeni, które nadają im znaczenia. W tym dynamicznym powiązaniu pojęć ostatni aspekt ma szczególne znaczenie. Jak region Wojwodiny był wyobrażany przez różne grupy etniczne? W jaki sposób te koncepcje przestrzeni są powiązane z ich różnymi historiami i jak stają się częścią różnych koncepcji tożsamości? Podczas seminarium jako przykłady wykorzystano teksty wybitnych przedstawicieli tego wielokulturowego regionu, także zdjęcia i filmy, między innymi: ALEKSANDAR TIŠMA: The Use of Man, DANILO KIŠ: Garden, Ashes, LÁSZLÓ VÉGEL: Neoplanta; JOHANNES WEIDENHEIM: Pannonian Novel , a także filmy Wintering in Jakobsfeld i The Farm in Mali Rit autorstwa Branko Bauera. Ponieważ tematy zostały opracowane przez studentów z Niemiec, Serbii i Węgier w ramach 4-dniowego seminarium w Nowym Sadzie jesienią 2022 r., chcielibyśmy również zastanowić się nad naszymi doświadczeniami dydaktycznymi. W ocenie wspólnego projektu szczególnie ważny wydaje się związek między tematami a sytuacją dydaktyczną, a także pytanie, czym różni się współpraca trójstronna od współpracy dwustronnej.