Neue Schwarze Literatur als Feld der Germanistik – Überlegungen zu Theoretisierung und Didaktisierung in der Hochschule im Kontext von Dekolonialisierung

Abstract

Nicht nur die Institution Universität, sondern auch das Fach Germanistik repräsentiert in aller Regel eine weiße Literatur- und Kulturgeschichte, in der die Geschichten und künstlerischen Produkte von BPoC-Akteur*innen nur am Rande Gegenstand der Lehre sind. In den letzten zehn Jahren verschaffen sich jedoch BPoC wieder zunehmend Gehör und bringen ihre Perspektiven beispielsweise in den Literaturbetrieb oder in Bildungsdiskurse ein. Literarische Texte thematisieren dabei Alltagsrassismus, Othering und (deutsche) Kolonialgeschichte, stellen aber auch andere Themen wie Familie, Liebesbeziehungen oder DDR-Geschichte ins Zentrum. Gemeinsam ist ihnen, dass sie von Deutschland als Schwarzer ‚Heimat‘ erzählen. Diese universalen literarischen Themen und ihre ästhetische Darstellung werden oftmals vernachlässigt, wenn es um Literatur von BPoC geht. Stattdessen werden sie gerne lediglich repräsentativ für die Darstellung von Rassismus oder Sklaverei in Seminaren thematisiert. So ist es einerseits zwar wichtig, im Sinne einer rassismuskritischen Bildung Perspektiven von BPoC in die Lehre einzubringen, andererseits aber genauso bedeutsam, diese nicht sporadisch und ausschließlich für die Thematisierung von Rassismus zu funktionalisieren.Aufgrund der dargelegten Ambivalenzen stellt der Beitrag Überlegungen an, wie die Texte in die Lehre integriert werden können, ohne dass Differenzkategorien reproduziert oder sie auf Rassismuserfahrungen reduziert werden, Schwarze Perspektiven aber dennoch auch sichtbar und ernst genommen werden. Diese Überlegungen werden eingebettet in Ausführungen zur Dekolonialisierung der Institution Universität und eurozentristischer Wissensvermittlung und am Beispiel der Romane Adas Raum von SHARON DODUA OTOO, Brüder von JACKIE THOMAE und 1000 serpentinen angst von OLIVIA WENZEL diskutiert.

Not only the university as an institution, but also the discipline of German Studies generally represents a white literary and cultural history in which the stories and artistic products of BPoC actors are only marginally the subject of teaching. In the last ten years, however, BPoC have increasingly made themselves heard again and have brought their perspectives into the literary world or into educational discourses, for example. Literary texts address everyday racism, Othering, and (German) colonial history, but also focus on other topics such as family, love relationships, or GDR history. What they have in common is that they tell of Germany as a Black ‘homeland’. These universal literary themes and their aesthetic representation are often neglected when it comes to literature by BPoC. Instead, they are readily addressed as merely representative of the representation of racism or slavery in seminars. Thus, while on the one hand it is important to bring perspectives from BPoC into teaching in the sense of racism critics, on the other hand it is equally significant not to functionalize them sporadically and exclusively for the thematization of racism.Due to the ambivalences outlined, the article considers how the texts can be integrated into German Studies seminars without reproducing categorizations or reducing them to experiences of racism, while nevertheless also making Black perspectives visible and taking them seriously. These considerations will be embedded in fundamental reflections on the decolonization of the institution university and Eurocentric knowledge transfer. These questions will be discussed using the novels Adas Raum by SHARON DODUA OTOO, Brüder by JACKIE THOMAE and 1000 serpentinen angst by OLIVIA WENZEL as examples.

Nie tylko instytucja uniwersytetu, ale także przedmiot studiów germanistycznych reprezentują białą historię literatury i kultury, w której produkty artystyczne twórców BPoC (osoby czarnoskóre oraz osoby o innym kolorze skóry niż biały) są jedynie marginalnym przedmiotem nauczania. Jednak w ciągu ostatnich dziesięciu lat BPoC coraz częściej zabierają głos i wnoszą swój punkt widzenia w literaturze lub do dyskursów edukacyjnych. Teksty literackie dotyczą codziennego rasizmu, inności i (niemieckiej) historii kolonialnej, także koncentrują się na innych tematach, takich jak rodzina, związki miłosne czy historia NRD. Łączy je to, że opowiadają o Niemczech jako ‚ojczyźnie’ osób czarnoskórych. Te tematy literackie i ich estetyczna reprezentacja są często zaniedbywane. Są natomiast omawiane na zajęciach ze studentami jako reprezentatywne dla problematyki rasizmu lub niewolnictwa. Aczkolwiek włączenie perspektyw BPoC do nauczania jest istotne w edukacji krytycznej wobec rasizmu, równie istotne jest, aby nie wykorzystywać takich tekstów wyłącznie sporadycznie, gdy tematyzowany jest rasizmu.Artykuł rozważa, w jaki sposób omawiane teksty mogą zostać włączone do nauczania bez powielania stereotypów lub redukowania ich do doświadczeń rasizmu, jednocześnie czyniąc perspektywy Czarnoskórych widocznymi i traktując je poważnie. Rozważania te są osadzone w fundamentalnych refleksjach na temat dekolonizacji instytucji uniwersytetu i eurocentrycznego transferu wiedzy. Kwestie te zostaną omówione na przykładzie powieści Adas Raum SHARON DODUA OTOO, Brüder JACKIE THOMAE i 1000 serpentinen angst OLIVII WENZEL.