Dobra praca – zła praca. Czy usługi asystencji osobistej dla osób z niepełnosprawnościami są skazane na prekarne zatrudnienie i warunki pracy?

Abstract

Artykuł wpisuje się dyskusję na temat budowania ról zawodowych w sektorze opieki, ilustrując to przykładem usług asystentów osobistych dla osób z niepełnosprawnościami. Odwołuje się do interdyscyplinarnych badań i wielowymiarowego ujęcia jakości pracy, konceptualizacji pojęć „dobrej pracy” i „złej pracy” oraz socjologicznych koncepcji i badań na temat prekaryzacji pracy. Usługi asystencji osobistej stają się coraz częściej oczekiwaną i dostępną usługą dla osób z niepełnosprawnościami. Przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych (2006) przyspieszyło procesy wdrażania usługi w poszczególnych państwach oraz opracowanie jej standardów. Specyfika kontraktu usługowego oraz oczekiwania osoby z niepełnosprawnością i jej asystenta wykraczają często poza tradycyjne relacji usługi i relacje pracy, stając się źródłem zmiany, a niekiedy i naruszania warunków umowy. Państwa starają się regulować usługi asystencji osobistej oraz zatrudnienie i warunki pracy asystentów. Autorka na postawie analizy dokumentów oraz wyników badań na temat usług asystencji osobistej w Polsce i Norwegii, prowadzonych w latach 2020–2022, przedstawia podobieństwa i różnice dotyczące położenia zawodowego asystentów w obu krajach. Odwołuje się również do wyników innych projektów badawczych krajowych i międzynarodowych.

The article is part of a discussion on building professional roles in the care sector, illustrating it with the example of personal assistant services for people with disabilities. It refers to interdisciplinary research and a multidimensional approach to work quality, conceptualization of the concepts of „good job” and „bad job” as well as sociological concepts and research on the precarization of work. Personal assistance services are becoming an increasingly expected and available service for people with disabilities. The adoption of the Convention on the Rights of Persons with Disabilities (2006) by the United Nations General Assembly accelerated the processes of implementing the service in individual countries and developing its standards. The specificity of a service contract and the expectations of a person with a disability and his or her assistant often go beyond traditional service and employment relationships, becoming a source of change and sometimes violation of the terms of the contract. State administrations try to regulate personal assistance services and the employment and working conditions of assistants. Based on the analysis of documents and research results on personal assistance services in Poland and Norway, conducted in 2020-2022, the author presents similarities and differences regarding the professional position of assistants in both countries. She also refers to the results of other national and international research projects.