Teologiczne konsekwencje naturalizmu metodologicznego w nauce na przykładzie prac Michała Hellera

Abstract

Głównym celem rozprawy jest analiza poglądów ks. prof. Michała Hellera pod kątem sposobu rozumienia naturalizmu metodologicznego w nauce. Postawione zostaje pytanie, czy zasada naturalizmu metodologicznego jest ontologicznie i teologicznie neutralna, czy ma wpływ na przekonania teologiczne, w szczególności na rozumienie relacji między Bogiem a światem. Czy w związku z tym pewne istotne doktryny chrześcijańskie wymagają dostosowania do naukowego obrazu świata? Pierwszy rozdział pracy zawiera analizę współczesnych problemów ze zdefiniowaniem naturalizmu oraz historyczny przegląd kształtowania się pojęcia natury w relacji do sfery nadnaturalnej – począwszy od starożytnych greckich filozofów do poglądów przedstawicieli Koła Wiedeńskiego. Treścią drugiego i trzeciego rozdziału jest omówienie treści prac przede wszystkim filozoficznych Michała Hellera (51 książek wydanych w latach 1970-2013); w rozdziale drugim na temat nauki i świata naturalnego, zaś w trzecim – odniesienia Boga do świata. Poszczególne podrozdziały dotyczą m.in. takich tematów jak: metoda matematyczno-empiryczna nauki, matematyczność świata, redukcjonizm, ewolucja, granice metody naukowej, Bóg luk, Wielki Wybuch, poglądy Tomasza z Akwinu na stworzenie, zasada Augustyna interpretacji Pisma św., zjawiska cudowne, panenteizm, projekt teologii nauki, reforma teologii. Rozdział czwarty obejmuje dyskusję, a niekiedy polemikę, z zarysowanymi w dwóch poprzednich rozdziałach poglądami, w oparciu o opracowania różnych autorów zajmujących się wchodzącą w zakres pracy tematyką. Pracę kończy podsumowanie podkreślające, że zasada naturalizmu metodologicznego w rozumieniu Michała Hellera prowadzi do znaczących konsekwencji w rozumieniu odniesienia Boga do świata. Próba pogodzenia naukowego obrazu świata z doktryną chrześcijańską, podejmowana przez zwolenników teizmu naturalistycznego, prowadzi do zatarcia empirycznie wykrywalnej różnicy między naturalizmem ontologicznym a chrześcijaństwem, pozbawionym możliwości zdarzeń nadnaturalnych.

The main purpose of the dissertation is to analyse the views of Michal Heller in terms of how methodological naturalism is understood in science. Is the principle of methodological naturalism ontologically and theologically neutral or does it have an impact on theological beliefs, especially related to the relationship between God and the world? Do certain essential Christian doctrines need to be adapted to the scientific worldview? The first chapter of the thesis contains an analysis of contemporary definitions of naturalism and a historical overview of the formation of the concept of nature in relation to the supernatural realm - from the ancient Greek philosophers to the Vienna Circle. The second and third chapters present a description of Michał Heller's views (based on his 51 books published between 1970 and 2013); in the second chapter on science and the natural world, and in the third one on God's relation to the world. The fourth chapter contains a discussion, and at times a polemic, with Heller’s ideas – from the point of view of different philosophers, theologians and scientists. The work concludes with a summary emphasising that the principle of methodological naturalism as understood by Michael Heller leads to significant consequences in understanding God's action in the world. The attempt by proponents of naturalistic theism to reconcile the scientific worldview with Christian doctrine leads to the obliteration of the empirical difference between ontological naturalism and Christianity, devoid of the possibility of supernatural events.