Tranzycja płci jako zjawisko społeczne. Światy społeczne i struktury możliwości w doświadczeniach biograficznych transpłciowych kobiet
Streszczenie
Celem pracy doktorskiej osadzonej w paradygmacie interpretatywnym było: 1/ zrekonstruowanie świata społecznego transpłciowych kobiet; 2/ uzyskanie pogłębionej wiedzy na temat politycznych, instytucjonalnych, dyskursywnych i indywidualnych struktur możliwości warunkujących proces tranzycji płci realizowanej w Polsce; 3/ ukazanie indywidualnych doświadczeń transpłciowych kobiet; 4/ ukazanie strategii funkcjonowania transpłciowych kobiet o różnych cechach społeczno-demograficznych. W pracy jako ramę teoretyczną wykorzystano koncepcję światów społecznych i struktur możliwości. Podstawą strategii metodologicznej jest metoda biograficzna. W badaniach wykorzystano triangulację techniki badawczych: autobiograficznego wywiadu narracyjnego, wywiadu swobodnego, jakościowej wstępnej analizy treści publicystycznych oraz nieustrukturalizowanej obserwacji. Praca składa się z wprowadzenia, sześciu rozdziałów, zakończenia oraz noty metodologicznej. W wprowadzeniu autorka przedstawiła problematykę, cele pracy, podstawy ontologiczne i epistemologiczne, ramy teoretyczne oraz strukturę rozprawy. Rozdział pierwszy obejmuje opis podstawowych zagadnień – transpłciowości i tranzycji płciowej. W rozdziale drugim omówiona została kwestia dostępnych w Polsce dla osób transpłciowych politycznych struktur możliwości. Trzeci rozdział zawiera próbę rekonstrukcji świata społecznego transpłciowych kobiet. Niektóre zagadnienia tej koncepcji są rozwinięte w kolejnych rozdziałach. W rozdziale czwartym autorka przedstawia trans-specyficzne, instytucjonalne struktury możliwości, opisując technologie używane przez transpłciowe kobiety oraz charakteryzując instytucje sektorów – publicznego i prywatnych, z których kobiety te korzystają. W ostatnim fragmencie tego rozdziału znajduje się również informacja o strukturach możliwości tworzonych w ramach trzeciego sektora. W pierwszej części kolejnego, piątego rozdziału autorka zamieściła analizę aren sporów toczących się w i wokół społecznego świata transpłciowych kobiet. Następnie przy użyciu koncepcji dyskursywnych struktur możliwości opisała rolę mediów i popkultury w kształtowaniu obrazu transpłciowości. Wskazała, jak transpłciowe kobiety wytwarzają swoją zbiorową tożsamość i w jaki sposób chcą być przez otoczenie postrzegane i traktowane. Ostatni, szósty rozdział prezentuje układ indywidualnych struktur możliwości opracowany na podstawie strukturalnej analizy kontrastowych historii życia czterech narratorek. Nota metodologiczna, bibliografia oraz aneksy znajdują się na końcu pracy. W treści całej pracy doktorskiej teoria przeplata się z wynikami badań empirycznych. Świat społeczny transpłciowych kobiet jest wyjątkowo zróżnicowany pod kątem różnorodności podejść do procesu tranzycji płciowej, potrzeb z nią związanych, opinii na temat autentyczności, sposobów legitymizacji problematyki transpłciowości etc. Ponadto, w świecie tym funkcjonuje skomplikowany układ politycznych, instytucjonalnych, dyskursywnych i indywidualnych struktur możliwości, które się przeplatają i wzajemnie na siebie wpływają. Z przeprowadzonych badań wynikają wnioski nie tylko poznawcze, ale i aplikacyjne dotyczące zmian w sposobie funkcjonowania państwa, instytucji i organizacji pozarządowych wobec transpłciowych kobiet.