Liczman z zamku Ogrodzieniec. Próba interpretacji

Abstract

The paper deals with a jeton of a sixteenth century date which was found in Ogrodzieniec Castle, Zawiercie District, Poland (now in the collection of the Upper Silesian Museum in Bytom, MGB/A/30/2006:3). The pieces addressed here came to light in 1967 when the Kurza Stopa (Chicken Foot) tower of the castle was cleared of rubble. The most interesting are the sixteenth-century Nuremberg jeton with depictions symbolize their purpose – with an arithmrtician counting on an abacus. Producted by the family of three Hans Schultes, active from 1553 to 1612. That large family clans producting jetons for all of Europe. Some space is accorded in their report to the artistic values of the jetons, and to its value as a sources in the study of the history of Early Modern numismatic market. These were to a great degree an effect of social and economic changes and of contacts with the territories of west and eastern Europe.

Wśród zabytków pozyskanych w trakcie badań zamku Ogrodzieniec w 1964 r., prowadzonych pod kierownictwem ówczesnego dr. Jerzego Szydłowskiego, odkryto liczne zabytki ruchome, w tym także numizmaty. Niewątpliwie w tej kategorii zabytków na uwagę zasługuje liczman z rachmistrzem, datowany na lata osiemdziesiąte i dziewięćdziesiąte XVI w. Typologicznie ów zabytek można określić jako Mitchiner 1430/1430a. Omawiany typ, znany jako Rechenmester-Typus lub Schulpfennig, posiada na awersie przedstawienie mężczyzny za stołem w trakcie wykonywania obliczeń. Na rewersie natomiast mamy litery alfabetu ułożone w pięciu liniach. Prezentowany zabytek pochodzi z pracowni trzech Hansów Schultesów, działających w latach 1553–1612 w Norymberdze. Liczman znajdujący się obecnie w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu (nr inw. MGB/A/30/2006:3) został bez wątpienia przywieziony do Ogrodzieńca i należał do któregoś z właścicieli zamku bądź jego mieszkańców. Monety tego typu charakteryzują się bardzo bogatą symboliką i stanowią ciekawy przykład dalekosiężnych kontaktów handlowych.