Obywatelski odpis podatkowy jako potencjalne źródło finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych w Polsce. Perspektywa prawnowyznaniowa

Abstract

Przyjęto zasadniczo dwie tezy badawcze. Demokratyczne państwo realizujące model skoordynowanej separacji powinno wycofać się z finansowania religijnych aktywności związków konfesyjnych i utrzymania ich duchowieństwa, ponieważ integralnym elementem wolności sumienia i religii jest dobrowolność w zakresie przekazywania świadczeń finansowych na rzecz instytucji wyznaniowych. Nie oznacza to jednak, że państwo nie może przyjąć roli biernego pośrednika w przekazywaniu środków wspólnotom religijnym zgodnie z wyraźną wolą obywateli. Po drugie, że zastąpienie Funduszu Kościelnego asygnatą podatkową to rozwiązanie co do zasady akceptowalne konstytucyjnie, a także pożądany sposób zakończenia historycznego sporu o upaństwowienie i niezwrócenie kościelnych nieruchomości ziemskich oraz o funkcjonowanie Funduszu niezgodnie z ustawą. Wykorzystano przede wszystkim formalno-dogmatyczną metodę badawczą. Analiza aktów normatywnych różnej rangi przeprowadzona została z uwzględnieniem orzecznictwa polskich, zagranicznych i międzynarodowych sądów i trybunałów. W pracy przeanalizowane zostały projekty ustaw, które nigdy nie weszły w życie. Doniosłe znaczenie miało wykorzystanie metody komparatystycznej, pomocniczo zaś zastosowana została metoda historycznoprawna. Opracowanie składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy ma charakter wprowadzający w zagadnienia finansowych relacji państwa z kościołami i innymi związkami wyznaniowymi jako integralnego elementu realizacji wolności sumienia i religii w ujęciu indywidualnym i wspólnotowym. Drugi ma na celu zbadanie wymogów, jakie Konstytucja stawia wprowadzeniu do polskiego porządku prawnego asygnaty podatkowej. W trzecim badaniu poddane trzy podstawowe modele asygnaty podatkowej funkcjonujące w Hiszpanii, we Włoszech i na Węgrzech. Czwarty poświęcono ewolucji polskiego systemu finansowania wspólnot religijnych ze środków publicznych. W ostatnim zawarto analizę krytyczną projektu ustawy o zmianie ustawy o gwarancjach wolności sumienia i wyznania oraz niektórych innych ustaw z 25 lipca 2013 roku.