Żywa natura z postronkiem. Szkic o małpach w wiedeńskich cyrkach w XIX wieku

Abstract

W artykule zostaje przedstawiona historia występów tresowanych małp w cyrkach i teatrach wiedeńskich w XIX w. Już od lat 30. XIX w. pokazy małp stanowiły bowiem jedną z największych atrakcji cyrkowych Wiednia, która cieszyła się uznaniem nie tylko publiczności spragnionej lekkiej rozrywki, lecz nawet teatralnych recenzentów. Popisy małp – zwłaszcza jeśli występowały w kostiumach i udawały ludzkie zachowania – budziły nie mniejsze zainteresowanie niż tresura zwierząt drapieżnych. O popularności tej rozrywki w Wiedniu może świadczyć fakt, że na Praterze powstawały teatry specjalizujące się tylko w tresurze tych zwierząt. Tresowana małpa została nawet bohaterką jednej ze sztuk Johanna Nestroya i w roku 1836 wystąpiła na scenie słynnego Theater an der Wien.

This article presents the history of performances of trained monkeys in circuses and theaters of Vienna in the nineteenth century. In the 30s in the nineteenth century the monkey shows were in fact one of the greatest attractions of the Vienna circus, which amused not only the audience eager for simple entertainment, but also theater reviewers. Monkeys’ performances – especially when they appeared in costumes and imitated human behavior – aroused no less interest than shows with animals of prey. The popularity of this pastime in Vienna may be proved by the fact that the Prater formed only theaters that specialized in taming these animals. A trained monkey was once even a heroine of one of the plays by Johann Nestroy and in 1836 it appeared on stage in the famous Theater an der Wien.