The idyll and the topos of the "Cottage" as a Czech national stereotype

Abstract

Autor zauważa, że chata stała się elementem sielanki czeskiej pod koniec osiemnastego stulecia, a jej „odkrywcą” był Salomon Gessner. Chata miała być przestrzenią wyizolowaną, obiektem oddalonym od hałasów i bieganiny miasta, któremu była zresztą zawsze przeciwstawiana. Jednak gessnerowskie pojęcie chaty i sielanki, choć obciążone tradycją klasyczną, uwikłane było w rozmaite paradoksy - z jednej strony miało to być miejsce ucieczki od cywilizacji, sztuczności i nienaturalności, zarówno otoczenia, jak i stosunków międzyludzkich, a z drugiej idealny świat Gessnera jawił się jako sztuczny właśnie, ze względu na konwencjonalną, antyczną stylizację oraz pokazową naturalność, którą głosił. W procesie historycznoliterackim doszło jednak z czasem do mitologizacji „chaty” w literaturze czeskiej. Pod koniec lat dwudziestych dziewiętnastego wieku topos chaty wyłamał się z ram sielanki gessnerowskiej. Pozostając elementem idylli „chata pasterska” wychodzi z obywatelskiej, społecznej izolacji i staje się „miejscem ważnym dla kraju”. Artysta, geniusz, intelektualista lub idylliczny pasterz bierze udział w duchowym dziele budowy ojczyzny i nie jest już uciekinierem od cywilizacji, lecz podmiotem „cichej” pracy na rzecz swojego kraju. Macura twierdzi, że ten związek z uświęconymi tradycją wartościami narodowymi nadaje sielance w kulturze czeskiej znaczenie, którego nie uzyskała w innych literaturach europejskich. Mit chaty stał się jednak z czasem przeszkodą w czeskiej ewolucji kulturowej.