Synaesthesia in the Nineties and beyond

Abstract

W historii poezji lata dziewięćdziesiąte zeszłego stulecia w Anglii uważa się zwykle za ślepą uliczkę — okres, który traktuje się jedynie jako intermezzo z występującymi w nim malowniczymi postaciami. W rzeczywistości lata te zapoczątkowały pewne kierunki eksperymentalne, które wniosły poważny wkład do rozwoju form poezji współczesnej. Artykuł niniejszy poświęcono jednemu z tych eksperymentalnych kierunków. Synestezja jest pomieszaniem różnych wrażeń zmysłowych i „pomieszaniem sztuk”. Wykorzystanie tego przez Gautiera i Symbolistów wcześniej już pociągało niektórych poetów okresu średniowiktoriańskiego. Whistler nadał swoim obrazom nazwy utworów muzycznych. Synestezja w języku poetów lat dziewięćdziesiątych jest przeważnie niczym więcej jak afektacją; to samo można powiedzieć o synestezji u Edyty Sitwell, a niekiedy także u Cecila Day Lewisa. Twórcze jej wykorzystanie znajdujemy dopiero w utworach Laurie Lee. Ciekawe jest zastosowanie synestezji u Hopkinsa. Henley użył formy muzycznej w poemacie London Voluntaries (1893). Pół wieku później Eliot wydał Four Quartets, wygłosiwszy uprzednio wykład o użyteczności studiów muzycznych dla poetów. Symons i Wilde (w pewnym stopniu zapowiadający Imażystów) próbowali „malować wierszem”. Za ich przykładem poszedł Laurie Lee, osiągając znacznie lepszy efekt artystyczny. W latach dziewięćdziesiątych pewien związek z synestezją miało poszukiwanie nowej sztuki — lub najwyższej sztuki — przez połączenie w jedno, dwóch lub więcej, odrębnych sztuk. Poszukiwanie to zostało wznowione w dzisiejszej Anglii. Ponadto synestezja jest w chwili obecnej przedmiotem pewnych bardzo kontrowersyjnych badań. Bohater Symonsa, Krystian Trevalga, widział muzykę, którą skomponował. Dzięki eksperymentom ze stosowaniem narkotyków rozszerzających zakres świadomości dzisiejsi artyści widzą dźwięki i słyszą zapachy. Przypuszcza się, że takie eksperymenty pozwolą wniknąć w istotę procesu twórczego i umożliwią ekspansję świadomości już bez stosowania środków narkotycznych.