The elements of tragedy in O'Neill's plays

Abstract

W latach pięćdziesiątych naszego stulecia zagadnienie, czym jest tragedia, znalazło się w centrum uwagi amerykańskich krytyków literatury. W związku z tym powstało także pytanie, czy jakiekolwiek z współczesnych dramatów można uważać za tragedie. Pomimo wielu sprzecznych zdań tacy krytycy, jak H, A. Myers, R. S. Sewall, Cleanth Brooks, W. G. McCollom czy Murray Krieger, zgadzają się na ogół w następujących punktach: 1. tragedia zajmuje się przede wszystkim problemami związanymi z cierpieniem i śmiercią człowieka; 2. bohater tragedii dochodzi zwykle do jasnego uświadomienia sobie swej sytuacji lub też do zrozumienia, gdzie jest jego miejsce w otaczającym go Świecie; 3. bohater tragiczny nie może być całkowicie zdeterminowany przez okoliczności zewnętrzne czy psychiczne — musi mieć pewną przynajmniej możność wyboru. Nie może być także krańcowo indywidualnym „przypadkiem”, musi posiadać pewne cechy ogólnoludzkie; 4. tragedia może, ale nie musi afirmować jakiegoś porządku w świecie, w niektórych wypadkach stawia tylko pytanie co do miejsca człowieka w świecie. Dramatom O'Neilla niejednokrotnie odmawiano cech tragedii, uważając je za zbyt deterministyczne. Rzeczywiście postaci jego dramatów są często ograniczone w swym działaniu przez Środowisko, warunki społeczne czy kompleksy psychiczne. W przeważającej jednak części nie są one pozbawione możności wyboru i na ogół zdają sobie jasno sprawę ze swej sytuacji. Często stopniowe uwalnianie się od naporu okoliczności stanowi główny problem sztuki i jedyne podobieństwo do tragedii, ale w wypadku Pożądania w cieniu wiązów i Żałoba przystoi Elektrze zbliżenie jest znacznie większe. Bohaterowie tych sztuk decydują wbrew okolicznościom i dobrowolnie przyjmują odpowiedzialność za swoje czyny. Postaci dramatów O'Neilla, a zwłaszcza Pożądania i Żałoby, posiadają często cechy, które można by określić jako „mityczne” — wydają się symbolizować pewne siły działające w przyrodzie i w świecie ludzkim (życie i śmierć, miłość i nienawiść, siły żywotne w przeciwieństwie do kamiennej jałowości kojarzącej się z purytanizmem). Ta cecha również zbliża postaci dramatów O'Neilla do bohaterów tragicznych, którzy, w mniejszym czy większym stopniu, zawsze posiadają jakieś cechy ogólne oprócz indywidualnych. Wydaje się, że O'Neill osiągnął najlepszy wynik dramatyczny tam, gdzie udało mu się harmonijnie połączyć te dwa aspekty w konstrukcji postaci (Pożądanie, Cesarz Jones, Żałoba).