La Lyrique féminine française du Moyen Âge et de la Renaissance: entre rhétorique et sentiment

Abstract

Aby określić kierunek francuskiej liryki kobiecej w średniowieczu i w dobie renesansu oraz jej wybór pomiędzy retoryką a uczuciem, musimy najpierw zatrzymać się przy traktatach o miłości, w szczególności przy traktacie André le Chapelain (koniec XII w. — początek XIII w.), a to dlatego, że w tym to traktacie znajdujemy fundament średniowiecznej kazuistyki, znamiennej zwłaszcza dla Marie de France. Zauważyliśmy, że te traktaty nie miały w średniowieczu tego wpływu, który im się zwykle przypisuje; ale traktaty o miłości krążące we Włoszech w XVI w. rozpowszechniają — rzecz to ciekawa — trubadurów koncepcję miłości. Poetki-trubadurowie nie zajmują się problemami kazuistyki. To na Północy kobieca liryka (Marie de France w szczególności) staje się odbiciem Kodeksu miłości André le Chapelain. W XVI w. dwie poetki uprawiają kazuistykę miłosną (Catherine des Roches i Pernette du Guillet). Dochodzi do odwrócenia naturalnego porządku: kobiety- -poetki doby renesansu przywołują znacznie częściej Kodeks André, niż czynią to poetki średniowiecza. Poezja trubadurek pełna jest uczuć przeżytych z radością i namiętnością (Beatrice de Die), z fałszywą nieśmiałością i subtelną obietnicą (Azalais de Porcai- Iagues), ze spokojem i powagą (Clara d'Anduze). Retoryka wpłynęła przede wszystkim na twórczość poetek wieku XVI (Pernette du Guillet, Catherine des Roches, Marie de Romieu, ete.). Język kobiecej liryki średniowiecznej jest konwencjonalny tylko od strony formalnej i to w średniowieczu wytworzyły się na Zachodzie uczucia, pragnienia, wartości życia, które go nam czynią tak bliskim (Louise Labé włącza specjalną nutę w liryzm XVI wieku). Oto rzeczywistość kobiecej liryki: uczucie przeciw retoryce; retoryka na usługach uczucia. Trudności nadania formy ideom i uczuciom dały za wygraną uczuciu w liryce średniowiecznej. 7 pomocą retoryki język i myśl ewoluują, subtelnieją, laicyzują się. Ewolucja kobiecego liryzmu (aż do romantyzmu — por. Catherine des Roches, Marie de Romieu i... Lamartine) dokonywa się pod znakiem „wpływu retoryki”.