Reljković's "Satyr" and the Georgic tradition: didactic poetry in 18th-century Croatia

Abstract

Satyr albo Dziki człowiek (Satir iliti diwji ćovik, 1162, wyd. popr. 1779) kroackiego poety Matija Antuna Reljkovicia to satyryczno-dydaktyczny poemat dostarczający rad chłopom rolniczej Słowenii, jak mają sobie polepszyć życie. Podczas gdy satyryczny aspekt utworu można wiązać z tradycją satyrów i satyr mającą swój początek w literaturze greckiej, stronę dydaktyczną dzieła wolno odnieść do poezji bukolicznej. "Ten właśnie gatunek, który rozwinął Wergiliusz, sławił radości wiejskiego życia, podkreślając potrzebę i zdolność człowieka do panowania nad swym środowiskiem. Zachodnioeuropejscy poeci XVIII w. ożywili tę formę, czyniąc z niej w dodatku nosiciela zainteresowań epoki Oświecenia i kładąc szczególny nacisk na pojęcie postępu, który można osiągnąć dzięki racjonalizmowi, nowemu humanitaryzmowi, powrotowi do natury i przywiązywaniu wagi do zagadnień moralnych i teologicznych. Reljković cytując Wergiliusza ujawnia znajomość starożytnej bukoliki, ale nie wiadomo, czy znał współczesną zachodnioeuropejską wersję gatunku. Jednakowoż fakt, że jest zwolennikiem bardziej racjonalnego podejścia do uprawy roli, zmian w organizacji społeczności wiejskiej, skończenia z dyskryminacją, jego podkreślanie wszechobeeności Boga w przyrodzie, jego moralne napomnienia, zwłaszcza w satyrycznych elementach poematu, dają jako wynik dzieło, które — opiewając specyficzne problemy nierozwiniętej Słowenii — tematycznie odpowiada ówczesnej zachodnioeuropejskiej bukolice.