Aragons "Semaine Sainte"

Abstract

Autorka, poddając analizie temat dzieła, jego wymowę oraz środki formalne, stara się przede wszystkim dać odpowiedź na pytania ogólnoteoretyczne rzucone przez krytykę literacką w polemice wokół Wielkiego Tygodnia Aragona: mianowicie, czy o zaliczeniu danego dzieła do realizmu socjalistycznego decyduje jego tematyka i wymowa, czy też użyte w nim określone środki formalne, niesłusznie nazywane ,,modernistycznymi”. Autorka określa tę powieść jako utwór realizmu socjalistycznego najpierw w wyniku skondensowanej analizy zawartości tematycznej dzieła. Jako taki charakteryzuje go nie tylko bezpośrednie zaangażowanie polityczne podjętego tematu — chodzi tu o historyczno-społeczną decyzję jednostki, a w rezultacie całego narodu w historycznie określonej sytuacji kryzysu (problem, który w roku ukazania się powieści (1959) był w związku z objęciem władzy przez de Gaulle'a szczególnie palący) — lecz przede wszystkim głębia i wymowa dzieła jako całości, osiągnięte przez zgodne z prawdą, tj. ujmujące powszechną prawidłowość naświetlenie znaczenia tego problemu dla ogółu. Przez partyjny sposób przedstawiania, tj. interpretujący świat z punktu widzenia najwyższej świadomości historycznej proletariatu, oraz przez układ, który pozwala jasno poznać perspektywy rozwoju wybiegające poza omawiany okres czasu. Tym samym utwór prezentuje wzór dla współczesności. Treść powieści, jej tematyka i wymowa zarówno warunkują zastosowanie pewnych środków formalnych, jak też określają ich realną funkcję w dziele. Analiza strony formalnej rozpoczyna się od zbadania takich środków kompozycyjnych, jak schemat budowy według jedności przestrzenno-czasowej, ukształtowanie momentu równoczesności, technika „„bocznych przyciemnień” (seitliche Blendtechnik), motyw przewodni — których możliwości techniczno-formalne zostały wypróbowane nie tylko przez realizm krytyczny, lecz także w pewnym zakresie, chociaż często w wyniku jednostronnej tendencji do eksperymentowania formalnego, przez tzw. „prądy modernistyczne”. Analiza wykazuje, że te środki, narzucone przez tematykę i jej podporządkowane, stają się prawdziwymi kształtującymi środkami realizmu. To samo odnosi się do technik, które stosuje Aragon dla osiągnięcia zamierzonej wymowy dzieła, jak np. „technika rozprowadzania efektów” (Aufiósungstechnik) przy nakreślaniu postaci i określaniu czasu, „technika niedomówień” (pomijania — Auslassungstechnik) przy formowaniu obrazów i scen, wreszcie „,technika wyobcowania” (Verfremmdungstechnikp) rzy bezpośrednich dygresjach autora — technik zmuszających fantazję, a przede wszystkim ratio czytelnika do twórczej współpracy. W podobny sposób analiza językowa pokazuje funkcję określonych środków stylistycznych, przede wszystkim mowy pozornie zależnej i monologu wewnętrznego, segmentacji zdania i techniki niedomówień. W wyniku analizy Wielki Tydzień Aragona zostaje określony jako dzieło realizmu socjalistycznego, które nie cofając się przed odważnymi, nieraz ryzykownymi, a w poszczególnych wypadkach nawet problematycznymi eksperymentami, otwiera nowe możliwości przedstawiania i kształtowania.