La syntaxe expressive

Abstract

Autor zanalizował tutaj trzy rodzaje wyrażenia emocjonalnego: frazę lokutywną, czas przeszły narratywny i pozycję przymiotnika. Odróżnia najpierw wypowiedzenie predykatywne od wypowiedzenia lokutywnego. W pierwszym z nich podmiot mówiący przypisuje podmiotowi gramatycznemu (ja, ty, on) jakieś orzeczenie; przy tym to przypisanie orzeczenia podmiotowi jest zaznaczone morfemem werbalizującym. We frazie lokutywnej — rozkaźniku, wołaczu, słowie-frazie typu: wspaniały ten obraz — nie ma przypisania orzeczenia, a zatem ani czasownika, ani podmiotu. Systemu lokutywnego nie można zatem uważać za szczególny wypadek systemu predykatywnego; jest on ufundowany na składni autonomicznej i nie dającej się sprowadzić do gramatyki predykatywnej. Mowa jest w tym wypadku konkretnym aktem, który bezpośrednio wyraża myśl mówiącego, podczas gdy w konstrukcji predykatywnej myśl ta jest przypisana podmiotowi, którym może być ja, ty albo on. Ale to ja i to ty, w tym samym stopniu co om, są osobami, o których wypowiada się mówiący; to ja jest projekcją mówiącego „„ja”, które ona obiektywizuje. Prócz fazy lokutywnej istnieje szereg stylistycznych środków dla subiektywizacji podmiotu predykatywnego, jego reinterioryzacji, przez utożsamienie czasu i przestrzeni w wypowiedzeniu z czasem i przestrzenią mówiącego w akcie mówienia. Takie właśnie są zastosowania zaimka osobowego w opowiadaniu, zgodne z zastosowaniami czasów, a w szczególności opozycji: passe simple — passe compose. Tak samo antepozycji przymiotnika używa się do celów emocjonalnych i subiektywnych. Fakt ten, dobrze znany gramatykom, został tu rozpatrzony w świetle relacji syntagmatycznych; wskazano, że wartość przymiotnika właściwie nie należy do niego samego, lecz jest właściwością syntagmy, kombinacji: przymiotnik — rzeczownik.