| dc.description.abstract | Jednym z komunałów krytycznych podważających nowoczesność jest krytyka
pojęcia utopii. Jeżeli przyjmiemy, iż owa krytyka jest całkiem uzasadniona w świetle katastrof
utopijno-ideologicznych do których doszło w XX-tym wieku, pozostaje jednak
pewien ważny aspekt utopii, którego chciano się pozbyć i przysłowiowo mówiąc „wylać
go jak dziecko z kąpielą”. Chodzi mianowicie o zdolność wyobrażania sobie innego świata
za pomocą fikcji. Celem artykułu jest wykazanie aktualności rygorystycznie zdefiniowanej
utopii, stanowiącej w dalszym ciągu jeden z ważnych elementów nowoczesności.
Dokonujemy w niniejszym artykule przeglądu ewolucji pojęcia i rodzaju utopii
w ramach nowoczesności. Rozróżniamy utopie od form sąsiednich: raj, złoty wiek, tysiąclecia,
szkicując równocześnie pewien przebieg historyczny utopii począwszy od Utopii
More'a aż do dystopii dominującej w 20-tym wieku.
Celem pełniejszego zrozumienia specyfiki dyskursu utopijnego proponujemy jego
nową definicję, mającą ambicje wyjścia poza dotychczasowe opisy utopii natury głównie
tematycznej (podróże, wyspy, społeczeństwa idealne...) Nasza definicja utopii opiera się
na trzech parach opozycji konstytutywnych, które leżą u podstaw utopii: teoria/ fikcja;
tetyczność/antytetyczność oraz monolog/dialog.
Ten trzywymiarowy model dyskursu utopijnego posłuży nam jako podstawa do
analizy dzieła, które pojawia się w historii na samym początku idei utopii i które
równocześnie poprzez swój tytuł określa utopijny rodzaj literacki. Próbujemy mianowicie
wykazać, iż obraz społeczeństwa istniejącego na wyspie Utopii pojawia się w pewnym
monologu, który stanowi równocześnie część skomplikowanego dialogu o strukturze
otwartej.
„Dialogiczność „owego dialogu jest trudna do zrozumienia między innymi z powodu
skomplikowanej struktury edytorialnej dzieła More'a. Staramy się wykazać, że
utopia Utopii polega znacznie mniej na funkcjonalności modelu socjalno-politycznego,
którego przedstawicielem jest dwuznaczna postać Rafaela Hythlodće, aniżeli na charakterze
radykalnie dialogicznym koncepcji książki wydrukowanej, która się tamże pojawia.
W następnej części artykułu dokonujemy czterowiekowego skoku ponad epoką nowoczesności,
aby rzucić okiem na olbrzymią i nieskończoną powieść Roberta Musila Człowiek
bez właściwości. Odwołując się do wyżej wspomnianych trzech par opozycji konstytutownych
utopii, dokonujemy analizy złożonej struktury edytorialnej dzieła celem
wykazania, iż „powieść” Musila, która tematyzuje i eksploatuje w sposób oczywisty
pojęcie utopii, odpowiada całkowicie naszej definicji dyskursu utopijnego. Dochodzimy do
konkluzji, iż w okresie nowoczesności, utopia, mimo tendencji do monologizmu, jest w dalszym
ciągu „nowocześnie” aktualna w ścisłym tego słowa znaczeniu. | pl_PL |
