Instytucja naczelnika okręgu celnego w Rosji w pierwszej połowie XIX wieku

Abstract

In the early 1820s the customs district chief was instituted in Russia. This official was in charge of all the customs offices operating on the borders of the Romanov Empire. Moreover, the customs district chief supervised other structures on behalf of the Foreign Trade Department of the Ministry of Finance (FTDMF). The conducted analysis of handwritten and printed sources justifies the conclusion that the position of customs district chief was instituted as a result of gradual modernisation of the customs administration at the turn of the 18th and 19th centuries. Moreover, the very process of shaping rights and duties of the customs district chief took place in the second, third and fourth decades of the 19th century. Such an operative model of the clerk supervising the functioning of the customs administration and border guards became permanently established in the structures of the Russian customs administration. Furthermore, in 1851, as a result of the liquidation of the customs autonomy of the Kingdom of Poland, the position of the customs district chief appeared in those peripheral territories of the Russian Empire.

Na początku drugiej dekady XIX w. na terenie Rosji pojawiła się instytucja naczelnika okręgu celnego. Pełnił on funkcje nadzorcze w stosunku do urzędów celnych działających na granicy monarchii Romanowów. Ponadto realizował zarządzenia organu zwierzchniego w postaci Departamentu Handlu Zewnętrznego Ministerstwa Finansów. Na podstawie źródeł rękopiśmiennych i drukowanych dokonano analizy, w wyniku której należy stwierdzić, że stanowisko naczelnika okręgu celnego powstało w ramach powolnej modernizacji administracji celnej na przełomie XVIII i XIX w. Ponadto sam proces kształtowania się zakresu praw i obowiązków naczelnika okręgu celnego miał miejsce w drugiej, trzeciej i czwartej dekadzie XIX stulecia. Tak wypracowany model urzędnika nadzorującego działanie administracji celnej i straży granicznej na stałe znalazł się w strukturach rosyjskiej administracji skarbowej. Co więcej, w 1851 r. w wyniku likwidacji odrębności celnej Królestwa Polskiego stanowisko naczelnika okręgu celnego pojawiło się na tych peryferiach Imperium Rosyjskiego.