Przyszedł czas na ruch kobiet poważnych. Kampania o prawo do wykształcenia i pracy zawodowej, w tym artystycznej, kobiet wywodzących się z ziemiaństwa i inteligencji w latach 1864-1914 w Królestwie Polskim.

Abstract

Rozprawa ma na celu identyfikację oraz analizę przemian zachodzących w społecznej recepcji pracy zawodowej kobiet z ziemiaństwa i inteligencji w Królestwie Polskim w drugiej połowie XIX i początku XX wieku. Nacisk położony został na kwestię profesjonalnego uprawiania sztuki, zarówno użytkowej, jak i „czystej”. Do powstania tego zjawiska oraz wykształcenia jego cech charakterystycznych, przyczyniła się w dużej mierze akcja aktywizowania Polek, prowadzona szczególnie konsekwentnie w prasie kobiecej. Akcja ta miała stanowić odpowiedź na problemy społeczne i ekonomiczne, które dotknęły szeroko pojęte środowisko ziemiańskie w okresie po klęsce powstania styczniowego. Choć próba redefinicji roli, pozycji i zadań płci żeńskiej nie była nowym fenomenem w Królestwie Polskim (polemizowano na ten temat również w pierwszej połowie stulecia), to po 1864 r. zmieniła się diametralnie skala zjawiska. Emancypacja, wcześniej ostrożnie anonsowana, zyskała nowy wymiar – nabrała przekonywujących cech konieczności. W rezultacie lansowania nowego modelu Polki, spektakularnie wzrosły kobiece aspiracje edukacyjne oraz zawodowe, a także wykształciła się patriotycznie nastawiona, aktywna społecznie, generacja inteligentek. Sytuację kobiet z tzw. klas wyższych, które w wyniku zubożenia stanęły w obliczu konieczności zarabiania na życie, utrudniał wąski wachlarz profesji dostępnych dla „dam”. Tę kwestię uznano w prasie za jeden z kluczowych problemów społecznych i usiłowano rozwiązać, poszukując nowych opcji. Jako jedna z nich jawiła się działalność artystyczna - dlatego nie można jej wyjąć z kontekstu pracy zawodowej kobiet. W niniejszej rozprawie zaprezentowano więc społeczną recepcję również pozostałych dostępnych wówczas dla kobiet, profesji w tym niebudzących kontrowersji (jak np. nauczycielstwo) oraz pionierskich, jak np. medycyna. Omówiona została też problematyka edukacji oraz prasy kobiecej.