The brickwork, walls and ceilings of Havana: Representations of space in Pedro Juan Gutiérrez’s Novel “Nothing to Do”

Abstract

Latin America is a continent where for centuries various walls of ethnic, class, and political divisions were erected and demolished. Cubans, for whom the once paradise island became a cage, are a society which painfully experienced what those walls are as well as what isolation is. The aim of the article was to discuss the way in which Pedro Juan Gutiérrez, a writer who belongs to the first generation of Cubans who grew up in the Revolutionary reality, creates the literary space of Havana by depicting the everyday lives of its inhabitants. In the novel titled Nothing to Do [Nada que hacer] (1998), the invisible yet terribly tangible walls dividing Havana into zones of influence of various social groups, and the disintegrating walls and ceilings of flats are not the only proof of the universal poverty – they also seem to constitute a metaphor of the relations of power within the society and of the condition of its spirit. Furthermore, the author indicates how a conscious individual tries to build around themselves an intellectual wall which could separate them from the void which deprives one of the will to act. The analysis was based on the concept of mobility by Zygmunt Bauman and John Urry, on a study by Elżbieta Rybicka regarding the sensory literary geography, and on a discussion by Javier del Prado Biezma of the methods for presenting space in literature.

Ameryka Łacińska jest kontynentem, na którym stawiano i burzono przez wieki niezliczone mury podziałów etnicznych, klasowych, politycznych. Społeczeństwem, które boleśnie doświadczyło tego, czym one są, czym jest izolacja, są Kubańczycy, dla których rajska niegdyś wyspa stała się klatką. Celem artykułu jest ukazanie sposobu, w jaki sposób kreuje literacką przestrzeń Hawany, przedstawiając codzienne życie jej mieszkańców, pisarz należący do pierwszego pokolenia Kubańczyków dorastających w rewolucyjnej rzeczywistości – Pedro Juan Gutiérrez. W powieści Nic do roboty [Nada que hacer] (1998), niewidzialne, lecz doskonale namacalne mury dzielące Hawanę na strefy wpływów różnych grup społecznych, rozpadające się ściany i sufity mieszkań nie są jedynie dowodem wszechobecnej biedy, ale zdają się stanowić również metaforę relacji władzy w obrębie społeczeństwa i jego stanu ducha. Z drugiej strony, autor pokazuje, w jaki sposób świadoma jednostka próbuje wybudować wokół siebie intelektualny mur, który odgrodziłby ją od pozbawiającej woli działania nicości. Analiza oparta została o koncepcje mobilności socjologów Zygmunta Baumana i Johna Urry’ego, szkic Elżbiety Rybickiej dotyczący sensorycznej geografii literackiej oraz rozważania Javiera del Prado Biezmy o sposobach przedstawiania przestrzeni w literaturze.