Maur jako obcy w Hiszpanii? Między swojskością a odmiennością

Abstract

Celem artykułu jest ukazanie znaczenia historycznie kształtowanej, podpartej uproszczoną wizją relacji między chrześcijaństwem i islamem dychotomii „my” i „oni” w Hiszpanii, a w dalszej kolejności odniesienie jej do życia społecznego. Pomimo coraz bardziej wielokulturowego charakteru społeczeństwa Hiszpanii i jego sekularyzacji, prowadzącej do znaczącego spadku znaczenia chrześcijaństwa oraz Kościoła rzymsko-katolickiego jako źródła moralności oraz autorytetu, dychotomia ta pozostaje żywa w życiu społecznym. W tym kontekście na uwagę zasługuje zwłaszcza postrzeganie dziedzictwa islamu w kształtowaniu tożsamości mieszkańców kraju. Szczegółowym zamierzeniem artykułu jest próba systematyzacji wypowiedzi na ten temat na podstawie częściowo ustrukturyzowanych wywiadów, prowadzonych przeze mnie corocznie w Hiszpanii w latach 2010–2016. Na podstawie uzyskanego materiału wyodrębniam trzy robocze grupy stosunku wobec dziedzictwa islamu z odniesieniem do własnej tożsamości respondentów. Systematyzacja ta, a ponadto powiązanie stosunku do przeszłości z kwestiami tożsamościowymi stanowić mogą przyczynek do stawiania hipotez w szerzej zakrojonych badaniach empirycznych, zarówno w Hiszpanii, jak i w innych społeczeństwach, gdzie miały miejsce wielowiekowe procesy wypierania z pamięci zbiorowej znaczącego przez wieki wyznania lub rysu cywilizacyjnego.

The objective of the article is to present the meaning of a historically constructed dichotomy between “us” and “them” in Spain, based upon a simplified vision of the relation between Christianity and Islam, thereupon relating it to social life. Regardless of the increasingly multicultural character of the Spanish society, its secularization processes—leading to the decrease of the importance of Christianity and the Roman-Catholic Church as the source of morality and a number of other factors, this dichotomy remains vivid in social life. In this context, a special focus should be made on the perception of the Muslim heritage in constructing identities of Spaniards. A particular goal is an attempt to its systematization with reference to the identity of respondents upon semi-structured interviews conducted in Spain in the years 2010-2016. Drawing upon this material, three working categories of attitudes towards the heritage of Islam can be made with reference to respondents’ identity. They may serve as a contribution to hypothesis forming in a wide-scale empirical research in Spain or other societies where a significant religion had been disowned and eroded from the national memory over the centuries.