Z historii „operacji narodowościowych” NKWD lat 1937–1938 w Kirgizji. Represje wobec mniejszości etnicznych (na przykładzie narodowości polskiej)

Abstract

A breakthrough in the unleashing of mass terror in the USSR was the February– March Plenum of the Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union (b) (1937), which initiated the activities of the NKVD to liquidate “counter-revolutionary elements”. Parallel to these activities, from July 1937 to November 1938, operations were carried out against “hostile nationalities” – a potential “fifth column”, “insurgent base” in case of war. They included all layers of the population. More than 335,000 people were convicted at that time, almost 74% of whom were shot. The main goal was to destroy the remains of “nationalist elements” – a base for foreign intelligence services. On the example of this operation in Kyrgyzstan were presented its stages (preparation, arrest, investigation, sentence) and “technology” of repression. Referring to the “Polish operation” of the NKVD, more detailed archival information about Ludwik Krynicki’s case was provided. An analysis of the national origin of 137 victims was carried out, the remains of which were excavated in Czon-Tasz, as well as the national composition of almost 21 thousand people repressed in Kyrgyzstan in 1918–1953 (including 180 Poles).

Przełomem w rozpętaniu masowego terroru w ZSRR stało się lutowo-marcowe plenum KC WKP(b) (1937), które zainicjowało działania NKWD na rzecz likwidacji „kontrrewolucyjnych elementów”. Równolegle do tych działań prowadzone były od lipca 1937 r. do listopada 1938 r. operacje przeciwko „wrogim narodowościom” – potencjalną „piątą kolumną”, „bazą powstańczą” na wypadek wojny. Obejmowały one wszystkie warstwy ludności. Skazano wtedy ponad 335 tys. osób, spośród których rozstrzelano prawie 74%. Głównym celem było zniszczenie resztek „nacjonalistycznych elementów” – bazy dla zagranicznych wywiadów. Na przykładzie tej operacji w Kirgizji zostały przedstawione jej etapy (przygotowania, aresztowanie, śledztwo, wyrok) oraz „technologia” represji. Nawiązując do „operacji polskiej” NKWD, przytoczono bliższe informacje archiwalne o sprawie Ludwika Krynickiego. Dokonano analizy pochodzenia narodowościowego 137 ofiar, których szczątki wydobyto w Czon-Tasz, a także składu narodowego prawie 21 tys. represjonowanych w Kirgizji w latach 1918–1953 (m.in. 180 Polaków).